Interne overheidsdocumenten leggen belastinglobby bloot

• 17 juni 2016

VNO-NCW, de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) en de American Chamber of Commerce in Nederland (Amcham) bepalen mee welk belastingbeleid Nederland voert. Vooral VNO-NCW speelt een rol die verder gaat dan gangbare belangenbehartiging vanuit het bedrijfsleven. Er is een intensieve samenwerking tussen het Ministerie van Financiën en de werkgeverskoepel. Dit blijkt uit stukken die zijn vrijgekomen na een WOB-verzoek van SOMO in opdracht van Oxfam Novib.

In juli 2015 werd een WOB-verzoek ingediend om meer duidelijkheid te krijgen over de betrokkenheid van de belastingadviessector (NOB en individuele kantoren) en bedrijfsleven (VNO-NCW) bij de totstandkoming en ontwikkeling van belastingbeleid in de context van het vestigingsklimaat in Nederland. Oxfam Novib en SOMO maken de verkregen documenten nu openbaar.

Esmé Berkhout, Oxfam Novib belastingexpert: “Deze stukken leveren opnieuw bewijs voor hoe dit ministerie beleid formuleert op basis van private in plaats van publieke belangen. De rekening van de belastingvoordelen die aan internationale bedrijven worden gegund moet vervolgens opgebracht worden door Nederlandse burgers, het midden- en kleinbedrijf en de burgers in ontwikkelingslanden.”

Vorige maand publiceerde Oxfam Novib het rapport ‘Nederland belastingparadijs’, waarin de verwevenheid tussen met name de belastingadvieskantoren en de politiek al werd aangekaart (zie dit artikel).

Uit de documenten die nu zijn vrijgekomen komt naar voren dat het Ministerie van Financiën op continue basis overlegt met VNO-NCW en beleid en maatregelen regelmatig eerst wil ‘afstemmen’ met VNO. Een voorbeeld uit 2009 betreft de bespreking van de Bosal-reparatie, een technische kwestie die een aantal jaar geleden speelde. Een gat in de wet zorgde ervoor dat voornamelijk grote bedrijven met buitenlandse activiteiten profiteerden van een onbeperkte rente-aftrek in Nederland. Uit verschillende verslagen komt naar voren dat de inzet van het Ministerie is ‘om het eerst eens te worden met VNO’, nog voordat het in de Kamer wordt besproken. Begin 2012 besprak de staatssecretaris verschillende varianten voor de Bosal-reparatie met fiscale woordvoerders van de gedoogcoalitie, waarbij variant 1 als de ‘VNO-variant’ werd bestempeld.

Een ander voorbeeld van de intensieve samenwerking tussen het ministerie en VNO-NCW wordt duidelijk in een door deze laatste opgestelde agenda ter voorbereiding van een overleg: “Met de staatssecretaris zou kunnen worden besproken dat met een dergelijke gecombineerde aanpak wij gezamenlijk met het ministerie het hoofd zou moeten kunnen bieden aan de politieke druk uit de Tweede Kamer.”

“Uit een eerste lezing van de documenten blijkt vooral de prominente rol van VNO. Dat lijkt vanuit beide kanten te komen: VNO biedt graag haar diensten aan, en vanuit het Ministerie wordt op actieve wijze voortdurend de meningen en soms zelfs instemming van VNO gevraagd. Naast VNO zijn ook de NOB en AmCham regelmatige bezoekers bij het ministerie, zo blijkt uit de stukken die we nu hebben. Vooral de rol van die laatste is opvallend: waarom krijgt een buitenlandse Kamer van Koophandel zoveel ruimte tot inspraak in de beleidsontwikkeling van Nederland?”, aldus SOMO-onderzoeker Indra Römgens.

Wat betreft de richting van de beleidsbeïnvloeding wordt er door deze drie spelers ingezet op behoud en/of uitbreiding van de belastingvoordelen voor internationale bedrijven. Met name AmCham oefent druk uit door te schermen met verlies van werkgelegenheid in Nederland. Uit een eerste analyse van de documenten, lijkt feitelijke onderbouwing van zulke risico’s te ontbreken.

SOMO-onderzoeker Indra Römgens: “Dit wob-proces en de uiteindelijk vrijgegeven documenten maken duidelijk hoe belangrijk het is dat er meer transparantie komt over de gevoerde lobby. De Nederlandse overheid zou in elk wetsvoorstel een lobbyparagraaf op moeten nemen die duidelijk laat zien welke externe inbreng is gegeven, hoe die in de wetgeving is meegenomen en welke contacten tussen externe partijen en ambtenaren er zijn geweest.”

Oxfam Novib en Somo werken samen (mede in het Tax Justice Nederland-netwerk) tegen de mondiale belastingwedloop en belastingontwijking door bedrijven. Niet alleen de Nederlandse belastingbetaler verliest inkomsten door belastingontwijking, maar vooral arme landen zijn daar de dupe van. Volgens conservatieve berekeningen verliezen ontwikkelingslanden maar liefst € 100 miljard per jaar door belastingontwijking door multinationals wereldwijd. Belastinggeld dat arme landen hard nodig hebben voor betere gezondheidszorg en beter onderwijs.

Esmé Berkhout, Oxfam Novib belastingexpert: "De druk op Nederland, mede door grote bedrijven, om mee te doen aan de internationale belastingwedloop met onder meer tariefsverlagingen is duidelijk zeer groot. In plaats van een grote rol te spelen in deze internationale schadelijke belastingwedloop zou Nederland hier actie tegen moeten ondernemen. Ook bedrijven moeten hun fair share betalen.”

De ongeveer 250 documenten uit het wob-verzoek vergen nader onderzoek. Oxfam Novib en SOMO zullen verder werken aan een analyse naar de invloed van de belastinglobby op uiteindelijk beleid en wetgeving. Alle documenten zijn hier te zien en te downloaden.

Bron: Oxfam Novib, 17 juni 2016