Syrie-crisis sleept regio mee

• 11 november 2013

‘Afzijdigheid van de internationale gemeenschap, zoals we die twee jaar hebben gezien, is geen optie meer.’ Dat schrijft Farah Karimi, algemeen directeur van Oxfam Novib, vandaag in NRC Handelsblad over het conflict in Syrië.

Farah Karimi spreekt met vluchtelingen die net uit Damascus zijn gevlucht. Foto:Oxfam Novib

‘De chemische wapens in Syrië zijn volgens de organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW) sinds vorige week onder controle. Dat is op zich goed nieuws, maar dit succes maakt de crisis niet minder giftig.’

Lange termijn crisis

‘Vorige week kwam ik terug van een reis naar Jordanië en Libanon, om daar meer inzicht te krijgen in de situatie van de vluchtelingen en de hulpverlening, door onder meer mijn eigen Oxfam. Mijn ongerustheid over dit conflict is door mijn reis alleen maar gegroeid.

Het Syrië-conflict dreigt de regio tot ver buiten de eigen grenzen te destabiliseren en die effecten zullen nog lang doorgaan. Daarom moet deze crisis niet meer alleen als een acute humanitaire crisis worden beschouwd, maar ook als een lange termijn crisis.

De uitzichtloosheid voor de miljoenen vluchtelingen is beklemmend. Zoals Bashir, die ik in een kazerne in Libanon trof, het onder woorden bracht: ‘Ik woon hier een jaar, maar het lijken er wel vijf. Mijn kinderen maken papieren bootjes die de boot naar Lampedusa, Italië, voorstellen. Hoe gevaarlijk die reis ook is, ik heb niets meer te verliezen.’ Zijn grootste probleem: er is geen geld, er is geen eten. Dit geldt voor de meeste vluchtelingen: geen onderdak, geen werk, geen geld. Nog groter zullen de problemen over een maand zijn als de winter zich aandient. Hulporganisaties zullen alles op alles moeten zetten om de duizenden vluchtelingen die nog in tenten leven te beschermen tegen de kou.’

Spanningen lopen hoog op

‘Ondertussen broeit de spanning in Jordanië en Libanon en de enorme druk op de voorzieningen, zoals onderwijs en zorg en op de hele economie doen de samenleving kraken in z’n voegen. Libanon kent een vrij kleine economie, die door de komst van een vierde van de eigen bevolking aan vluchtelingen volledig overbelast raakt. Verdringing op de arbeidsmarkt zet de verhoudingen tussen burgers en vluchtelingen verder op scherp. Vooral de al decennia lang in Libanon aanwezige –kwetsbare- Palestijnse vluchtelingen worden uit hun banen verdrongen en in de race naar goedkope arbeid is intussen zelfs kinderarbeid in opkomst. De prijzen van huisvesting en levensmiddelen reizen de pan uit. Ook organiseren gewapende fracties zich verder en groeit het aantal geweldsincidenten.

De effecten van de crisis reiken echter nog veel verder. In Egypte zijn naar schatting al twee-of driehonderdduizend Syrische vluchtelingen, waarvan de helft niet geregistreerd is. Uit een verkenning door Oxfam Novib in Egypte bleek vorige week dat ook daar de interne spanningen groeien en de bereidheid om vluchtelingen op te nemen snel afneemt.’

Europa wacht af

‘Nog een stap verder ligt de Middellandse Zee. Terwijl Europese landen zeer terughoudend blijven in het opnemen van Syrische vluchtelingen, dient de crisis zich op dramatische wijze aan bij de kust van Italië.  Sinds de ramp op Lampedusa weten we dat ook steeds meer Syriërs zich met de moed der wanhoop overleveren aan mensenhandelaars en in wankele bootjes de overtocht wagen. Niemand weet hoeveel van hen de overkant niet hebben gehaald.

Afzijdigheid van de internationale gemeenschap, zoals we die twee jaar hebben gezien, is geen optie meer. De politieke loopgraven moeten verlaten worden om een uitweg te vinden. Maar ook in de hulpverlening moeten we de bakens verder verzetten.’

Geef een duidelijk signaal

‘De hulp zal veel meer gericht moeten worden op de vele duizenden vluchtelingen die niet in kampen - in Jordanië gaat dat om meer dan 75% van de vluchtelingen - maar in dorpen en steden gehuisvest zijn. Niet alleen de vluchtelingen, maar ook de ontvangende bevolking heeft ondersteuning nodig. Er is dringend behoefte aan geld om voedsel te kopen, de snel stijgende huren te betalen en vooral is er behoefte aan werk om weer een eigen inkomen te kunnen verdienen. Om Jordanië en Libanon daarbij te ondersteunen zou Minister Ploumen er goed aan doen deze landen voor de komende 5 jaar toe te voegen op haar lijst van landen voor bilaterale ontwikkelingssamenwerking.  Zo’n relatie geeft een duidelijk signaal  aan de landen en de bevolking dat ze niet alleen staan in deze zware tijd. De beperking in tijd geeft aan dat de ondersteuning specifiek verbonden is aan de crisis. Tenslotte geeft het Nederland de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de regeringen van beide landen om zelf meer te doen aan mogelijkheden voor
vluchtelingen om zelf inkomsten te werven.’

Voer de druk op

‘Daarnaast moet de internationale gemeenschap de diplomatieke inspanningen om tot een vredesakkoord te komen maximaal opvoeren. Voor de weifelachtigheid en halve maatregelen van de afgelopen twee jaar is geen tijd meer. Na maandenlang uitstellen door de wereldleiders lijkt er eindelijk een reële kans op vredesbesprekingen over Syrië in november. Het is te hopen dat President Obama, President Poetin, en zeker ook de Arabische leiders en andere wereldleiders de moed hebben hun meningsverschillen opzij te schuiven om een einde te maken aan dit bloedbad. Allereerst moet toegang voor hulp in Syrië zelf zo snel mogelijk worden afgedwongen, om de alarmerende situatie van ontheemden in Syrië te kunnen verlichten. Het gezamenlijke en ferme optreden van de internationale gemeenschap in de kwestie van chemische wapens laat zien dat een dergelijke druk werkt. De Syrische bevolking is te lang gegijzeld door alle strijdende partijen en vooral de kinderen van Syrië betalen door het gebrek aan hulp een onacceptabel hoge prijs.’

Farah Karimi, algemeen directeur Oxfam Novib

Bron: Oxfam Novib, 11 november 2013