Omstreden vleesbedrijf JBS wil hoofdkwartier vestigen in Nederland

• 6 maart 2024

Geschreven door Henrique Alencar, beleidsadviseur Eerlijke Belastingen bij Oxfam Novib

Het grootste vleesbedrijf ter wereld, JBS, is van plan zijn activiteiten uit te breiden. Belastingparadijs Nederland speelt een centrale rol in dit plan. JBS, een Braziliaans vleesbedrijf dat berucht is om zijn klimaatimpact en corruptie, wil een nieuwe beursintroductie op de beurs van New York. Zo kan het extra kapitaal aantrekken en zijn activiteiten uitbreiden. Omdat het al beursgenoteerd is in Brazilië, wordt een Nederlandse constructie opgezet. Dit wordt door verschillende maatschappelijke organisaties, waaronder Oxfam Novib, maar ook politici over de hele wereld bekritiseerd. Tussen 2015 en 2022 ontving JBS $3,5 miljard aan boetes voor betrokkenheid bij meerdere milieu-, ontbossing- en corruptieschandalen.

De betrokkenheid van JBS bij meerdere corruptieschandalen, de ontbossing van het Amazonegebied en het gebrek aan dialoog met investeerders hebben ertoe geleid dat verschillende institutionele beleggers en pensioenfondsen al uit JBS zijn gestapt. JBS is ook het vlees- en zuivelbedrijf met de grootste CO2-uitstoot ter wereld. Tussen 2016 en 2021 verhoogde JBS zijn broeikasgasemissies met 51% tot 421,6 miljoen ton. Dat is meer dan de jaarlijkse klimaatvoetafdruk van Italië. Bovendien is de vee-industrie de grootste aanjager van ontbossing in het Amazonegebied. 

Nederland speelt een centrale rol in de voorgestelde constructie en herstructurering van het bedrijf. JBS wil het moederbedrijf in Nederland vestigen, zonder dat de operationele structuur van het bedrijf, zoals werknemers, productie en financiële stromen, verandert. Met andere woorden: de Nederlandse bedrijfstak wordt een brievenbusmaatschappij zonder werkelijk economisch doel, behalve om te profiteren van de mogelijkheid om via Nederland mondiale belastingbetalingen te verminderen.  

Er zijn naar schatting zo’n 12.400 brievenbusbedrijven in Nederland, ter waarde van 4500 miljard euro – ruim vijf keer het BBP van Nederland. Brievenbusbedrijven leveren een heel kleine bijdrage aan de reële economie. Ze creëren slechts 3.000-4.000 banen en leveren maar 0,2% bij aan de totale geïnde belastinginkomsten. Brievenbusbedrijven dragen kortom weinig bij aan de Nederlandse economie, schuiven onevenredige kosten door naar opkomende economieën en schaden de internationale reputatie van het land van vestiging, Nederland. Andere landen lopen per jaar meer dan 20 miljard euro aan belastinginkomsten mis door dit soort constructies via Nederland. 

Het voorstel van JBS voor een beursgang in New York kreeg veel kritiek van politici van over de hele wereld. Ook investeerders in JBS werden gewezen op de risico’s. In Nederland werkte Oxfam Novib samen met onder andere Milieudefensie, SOMO en WAP om het bewustzijn ook in Nederland te vergroten van de schadelijke gevolgen van deze beursgang en de rol die Nederland daarin speelt. Dit leidde onder andere tot Kamervragen. Inmiddels heeft de Nederlandse regering verklaard dat JBS vrij is om zich te vestigen in Nederland. De regering verwacht dat JBS werk zal maken van de verduurzaming van zijn internationale waardeketen. Kijkend naar het gedrag van JBS tot nu toe, lijkt deze verwachting ons volkomen onrealistisch.  

De geplande beursgang van JBS wordt waarschijnlijk uitgesteld tot de tweede helft van 2024. Zo blijkt uit meest recente informatie. Dat is een grote overwinning. Het zou nog mooier zijn als uitstel ook afstel wordt.