Hoe fair trade is Fairtrade?

Te veel mensen die ons eten maken, worden uitgebuit. Ze werken onder erbarmelijke omstandigheden of verdienen te weinig om uit armoede te ontsnappen. Daarom wil jij een steentje bijdragen door bijvoorbeeld Fairtrade of andere gecertificeerde producten te kopen. Hoe werkt dat dan? We zetten de belangrijkste vragen en antwoorden over eerlijke handel en keurmerken op een rijtje.  

Wat is (on)Eerlijke handel?

Eerlijke handel. Dat is vaak niet vanzelfsprekend. Dat komt door enorme machtsverschillen. De winkels waar je boodschappen doet, zijn vaak grote bedrijven die miljoenen omzetten. Dat geeft ze veel macht.

Te vaak misbruiken grote bedrijven, zoals supermarkten, deze macht om hun inkoopprijzen zoveel mogelijk naar beneden te drukken, zelfs onder de prijs voor het maken van producten.  Dat leidt tot oneerlijke handel.

Door oneerlijke handel leven veel boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden in armoede. Arbeiders weten vaak niet of ze hun gezinnen wel kunnen voeden, zo weinig verdienen ze. Het inkomen van boeren kan door veranderende prijzen op de wereldmarkt plotseling instorten. Dat maakt het vrijwel onmogelijk om hun familie goed te onderhouden en hun bedrijf te laten groeien.  

Voor eerlijke handel moeten bedrijven mensenrechten respecteren. Winst maken mag niet ten koste gaan van mensen.

Ondersteunt Oxfam Novib het gebruik van keurmerken?

Door producten met keurmerken te kopen, laat de je in de eerste plaats aan de supermarkten zien dat je om duurzaamheid geeft. Keurmerken zoals Fairtrade en Rainforest Alliance voor producten als thee, koffie en fruit of ASC en MSC voor vis en garnalen dragen er aan bij dat consumenten steeds meer oog hebben voor mens en het milieu achter een product en dat boeren en arbeiders meer geld verdienen.

Wat betekent het Fairtrade-logo?

Van alle keurmerken stelt Fairtrade de hoogste eisen aan productieomstandigheden en prijzen. Die moet duurzaam zijn voor mens en natuur. Ook controleren ze de productieketens. Daarnaast informeren ze consumenten met een keurmerk op de verpakking.

Het Fairtrade-label is een internationaal keurmerk. In Nederland is Max Havelaar de stichting die bepaalt welke producten het Fairtrade-logo mogen dragen.

Zie je het Fairtrade-logo, bijvoorbeeld op koffie of chocolade, dan weet je dat de leverancier:

• Een minimumprijs betaalt, waarmee de boer de kosten van de productie zou moeten kunnen betalen. De minimumprijs moet voorkomen dat de boer verlies maakt als de prijs van een product (plotseling) daalt.
• Een premie heeft betaald aan de coöperatie waar de boer lid van is. De boeren in de coöperatie beslissen samen hoe ze dat geld besteden, zoals het aanschaffen van machines of het bouwen van een school. Dit onderscheidt Fairtrade van veel andere keurmerken.

Al deze eisen kunnen helpen armoede te voorkomen.

Is er ook kritiek op keurmerken?

Er zijn de laatste jaren veel nieuwe keurmerken bijgekomen. Dit betekent helaas nog niet dat alle keurmerken 100% uitbuitingsvrij zijn. Soms wordt bijvoorbeeld alleen gekeken naar de boeren, maar niet naar de arbeiders in de verwerkende industrie; en soms zijn niet alle ingrediënten in een product gecertificeerd. En sommige keurmerken hebben onvoldoende onafhankelijke controles. Daarnaast beschermen niet alle keurmerken boeren en arbeiders in dezelfde mate.

Omdat uitbuiting nog altijd niet uitgesloten wordt in álle producten in jouw winkelmandje, voeren wij campagne voor eerlijke boodschappen. 

Doen supermarkten voldoende als ze keurmerken verkopen?

Supermarkten verwijzen vaak naar het gebruik van keurmerken om aan de consument te laten zien dat ze duurzaam zijn, maar passen hun eigen bedrijfspraktijk niet aan. Wij vinden keurmerken een goede eerste stap, maar niet voldoende. Supermarkten moeten hun eigen verantwoordelijkheid nemen om mensenleed in de productieketens te voorkomen. Ze mogen dat niet afschuiven op keurmerken. Daarom scoren de grootste Nederlandse supermarkten nog steeds onvoldoende op onze scorecard.

Het is belangrijk dat supermarkten als basis een beleid publiceren over hoe ze de verantwoordelijkheid nemen om mensenrechten te beschermen. Een beleid dat naar risico’s over het gehele assortiment kijkt en waarin ze transparante keuzes maken om misstanden aan te pakken. Daarbij moeten supermarkten ook kijken naar de druk die zij zelf op leveranciers zetten, bijvoorbeeld door hun inkoopbeleid en -prijzen. Hiermee helpen ze namelijk de risico’s op misstanden te vergroten.

Betekent dit dat je geen producten met keurmerken meer moet kopen? Natuurlijk niet. Koop je bijvoorbeeld Fairtrade, dan weet je zeker dat de boer er een eerlijkere prijs voor heeft gekregen dan bij veel andere producten.

Is ‘biologisch’ altijd ook altijd eerlijke handel?

Biologisch is niet automatisch een garantie voor eerlijke handel en eerlijke handel is niet automatisch biologisch. Als op een product staat dat het biologisch is, betekent dit dat het voldoet aan strenge milieu-eisen. Er is bijvoorbeeld geen kunstmest gebruikt. En insecten en ziektes heeft de boer bestreden met natuurlijke middelen in plaats van chemische, maar het betekent bijvoorbeeld niet dat een boer een minimum garantie prijs krijgt.

Wel zijn er nu ook producten die zowel Fairtrade als biologisch gecertificeerd zijn, zoals bananen, thee en koffie.