Lagere belasting maakt Nederland niet concurrerender
Nederland doet sinds kort mee aan een internationale 'race naar de bodem' op het gebied van vennootschapsbelasting. Het kersverse kabinet kondigde onlangs vrolijk aan dat het deze belasting wil verlagen van 25% naar 21%. Daarbij herhaalde het de mantra dat minder belasting goed is voor het investeringsklimaat – en noodzakelijk om als land concurrerend te blijven. Hopelijk is ander economisch beleid van deze nieuwe regering beter onderbouwd. Want die mantra is een mythe.
Heeft een verlaging van vennootschapsbelasting impact op het concurrentievermogen van een land? Veel mensen beseffen dat een laag tarief slechts één factor is die een land aantrekkelijk maakt – naast een groot aantal andere. Maar deze aanname klopt niet, zelfs niet met die nuance. Zo heeft de huidige winstbelasting verrassend genoeg geen enkele impact op het concurrentievermogen van landen. Net zomin als de hogere vennootschapsbelasting van tien jaar geleden. De grafiek hieronder laat daarover geen twijfel bestaan.
In sommige landen lijkt het verlagen van de vennootschapsbelasting een wanhoopsdaad om de schade van iets anders te compenseren. In het Verenigd Koninkrijk is er bijvoorbeeld een verband tussen de Brexit en de aangekondigde belastingverlaging naar 17% (al voorkomt die niet dat bedrijven naar het buitenland vertrekken). In Hongarije, al jaren uit de gratie in de internationale politiek, is het percentage zelfs 9%. En nu er een handelsoorlog dreigt die het eigen bedrijfsleven in flinke problemen kan brengen, willen ook de Verenigde Staten de bijl zetten in de federale vennootschapsbelasting. Die moet van 35% naar 20%. Een regering die onder druk staat, kan rare sprongen maken.
Maar ook België deed twee maanden geleden iets radicaals. In het zogenoemde ‘zomerakkoord’ nam de regeringscoalitie het zonnige besluit om eens flink te snijden in het tarief; van 34% naar 25% in 2021. Anders dan in Amerika of het Verenigd Koninkrijk gaat het in België om een concreet akkoord dat steun krijgt van een politieke meerderheid. Net als in Frankrijk en Nederland. Voor deze landen is wanhoop geen verklaring meer. De enige verklaring is een oprechte, diepgaande overtuiging dat het verlagen van de vennootschapsbelasting goed is voor ’s lands concurrentievermogen. Of dat het land in elk geval niet mag achterblijven als buurstaten de tarieven omlaag schroeven.
Het is tijd om dit soort mythes aan te pakken. En dus om een heldere analyse te maken van de relatie tussen belastingtarieven en concurrentievermogen. Onderstaande grafiek laat zien wat die relatie is. In de grafiek staat de top 50 meest concurrerende landen ter wereld volgens de Global Competitiveness Index. Die landen zijn in deze grafiek te herkennen aan hun internetcodes; zo staat 'DE' voor Duitsland en 'CZ' voor Tsjechië. De index is gemaakt door het Wereld Economisch Forum (WEF), een partij met behoorlijk veel inzicht in wat een economie concurrerend maakt.
Hoe hoger een land op de verticale as staat, hoe hoger het scoort op concurrentievermogen. De horizontale as van de grafiek toont het totale tarief van de vennootschapsbelasting; van 0% in Bahrein (BH, links) tot een gemiddelde van 40% in de Verenigde Staten (US, rechts).
De oranje cirkels markeren de landen die hun vennootschapsbelasting laag houden en tegelijkertijd heel concurrerend zijn: Zwitserland (CH), Singapore (SG), Hongkong (HK) en Ierland (IE). Deze groep wordt vaak aangehaald als bewijs dat een laag belastingtarief hand in hand gaat met een goed investeringsklimaat.
Maar kijk nu eens naar de blauwe cirkels, rechtsboven. Stuk voor stuk landen die berucht zijn om hun hoge vennootschapsbelasting: de Verenigde Staten, Duitsland, Japan (JP), België (BE) en Frankrijk (FR). Zij scoren even goed op concurrentievermogen als de oranje groep. Kennelijk maakt het niet uit dat zij minstens 15% procentpunt meer vennootschapsbelasting heffen; het investeringsklimaat blijkt bij ‘blauw’ even aantrekkelijk als bij ‘oranje’.
De groene cirkels zijn nog verbazingwekkender. Het gaat hier om vier landen in de lagere regionen van de top 50: Bahrein, Bulgarije (BG), Rusland (RU) en India (IN). Zij scoren allemaal min of meer gelijk op concurrentievermogen. Maar hun belastingtarieven zijn totaal verschillend: respectievelijk 0%, 10%, 20% en 30%. Natuurlijk doen belastingtarieven er toe. Maar de grafiek laat zien dat ze irrelevant zijn voor het algemene investeringsklimaat van een land.
Let op: de Global Competitiveness Index houdt wel degelijk rekening met de belastingtarieven in een land. En met de effecten daarvan op investeringen en werkgelegenheid. In sommige landen, zoals Argentinië, blijken de belastingtarieven een groot obstakel voor zakendoen. Nog groter dan politieke instabiliteit of bureaucratie. Dat komt naar voren uit een mondiale enquête die het WEF hield onder business leaders. In andere landen, zoals Nederland, blijken belastingtarieven nauwelijks een punt van zorg.
De index houdt ook rekening met fundamentele factoren. Bijvoorbeeld de handhaving van eigendomsrechten, infrastructuur en de macro-economische stabiliteit. Bovendien kijkt het WEF voor zijn index goed naar hoe efficiënt en geavanceerd het ondernemingsklimaat is. Daarbij gaat het onder andere om de kwaliteit van het onderwijs, het functioneren van arbeidsmarkten, investeringen in Research & Development, en omvang van de binnenlandse markt. Al deze factoren moeten meegenomen worden.
Misschien komt het als een verrassing, maar het is voor geen enkel land nodig om de ondoordachte beleidskeuzes van zijn buren na te apen. Het is in het eigen belang van een land om zich niet aan te sluiten bij de race naar de bodem op het gebied van vennootschapsbelasting. En om zich in plaats daarvan te concentreren op factoren die er voor het concurrentievermogen echt toe doen. Soms is winstbelasting één van die factoren, zoals in een land als Argentinië. Veel vaker is dat niet het geval.
Deze blog werd geschreven door Francis Weyzig, belastingexpert van Oxfam Novib. Meer weten over belastingontwijking?
