Slimmere hulp: gratis geld
Twee weken geleden bezocht ik Oxfams droogteprogramma in het oosten van Somaliland. We reden door een grimmig landschap. Wat weidegrond had moeten zijn, was nu volledig uitgedroogd. Dieren zag ik nauwelijks. Nergens was ook maar een sprietje gras te bekennen. Wat ik wel zag: dode kamelen.
Zelfs de dieren die altijd als laatste aan de droogte bezwijken, hadden het niet gered. Langs de grenzen van Somalië en in de buurlanden Ethiopië en Kenia zijn er vergelijkbare problemen door de droogte.
Bij waterbronnen vonden we mensen. Maar als het water al drinkbaar was, was er maar net genoeg voor een handjevol gezinnen. Rondom elk dorp zag ik alsmaar groeiende kampen vol gevluchte families uit eigen land. Ze hebben niets meer. Ze zijn volkomen afhankelijk van de noodhulp van de overheid en hulporganisaties als Oxfam.
Die hulp is verrassend innovatief.
Digitaal geld
Telefoonmasten lijken de wacht te houden op heuveltoppen in het land. Iemand die toegang heeft tot zo'n signaal en een geregistreerde simkaart heeft, heeft toegang tot een wonder van modern Afrika: digitaal geld. Elk gezin dat beschikt over een simpele mobiele telefoon kan geld ontvangen én betalen.
Samen met een telefoonmaatschappij maken we geld over naar de telefoons van mensen in nood. Bij winkels kunnen de ontvangers geld opnemen. Ze beslissen vervolgens zelf hoe ze het uitgeven. Daar zit een enorme winst. Een man die ik in Somaliland tegenkwam, vertelde mij: 'We kunnen zelf beslissen hoeveel voedsel en water we nodig hebben, en of we het geld uitgeven aan hooi voor een lam of onderwijs voor een kind.'
Video
Op deze plek staat een YouTube video. YouTube plaatst cookies.
Als je die hier wilt bekijken, kies dan bij cookie-instellingen dat je social media cookies accepteert.
Of bekijk de video buiten deze site op YouTube.
Chinow en haar zes kinderen werden al geholpen met digitaal geld
Geld, in plaats van vrachtwagens
Dit maakt één ding duidelijk: in plaats van directe noodhulp, moeten hulporganisaties zich richten op digitaal geld. Oxfam heeft daardoor zijn hulp aan mensen in nood enorm kunnen versnellen. Zo konden we alleen al in mei 1750 gezinnen in Somaliland voorzien van 140 dollar. Daarvan kunnen de gezinnen zich 3 maanden lang voorzien van de meest dringende levensbehoeften.
Voorheen stuurden we vrachtwagens. De vrachtwagens waren gevuld met water, eten en andere noodzakelijke levensbehoeften. Natuurlijk is het belangrijk dat we mensen in nood blijven voorzien van deze basisproducten, maar dat kan veel efficiënter door gebruik te maken van digitaal geld. De hulp is namelijk direct waar het nodig is en is net zo goed te verantwoorden aan onze donateurs.
Beter dan een foto
Bovendien bestaat bij traditionele noodhulp het risico dat er dingen dubbel worden gedaan. Denk aan verschillende organisaties, die op verschillende dagen, verschillende soorten hulp verlenen. Daardoor staan hele gezinnen dagenlang voor de distributiecentra in de rij en kunnen ze zich niet op andere activiteiten richten. Nog erger: lokale markten worden volledig aan de kant geschoven, doordat we basisproducten leveren die anders op de markt gekocht zouden worden.
Digitaal geld laat zich minder goed fotograferen, maar is wel effectiever. Gemeenschappen kunnen nu zelf hun watertrucks en voedselleveringen organiseren, of medische hulpmiddelen kopen voor lokale gezondheidscentra. Lokale bedrijven en instellingen worden zo versterkt, in plaats van vervangen. Ook kunnen gemeenschappen de handen ineen slaan om wateropslagsystemen te repareren, in afwachting van de regen die komt.
Nieuwe mogelijkheden voor de toekomst
Veel mensen die noodhulp ontvangen zijn kleine boeren, ook wel pastoralisten genoemd, die leven van veeteelt. Als we noodhulp leveren in deze gebieden proberen we hen vaak te voorzien van nieuw vee, zodat ze hun leven zo snel mogelijk weer op kunnen pakken. Maar het houden van vee wordt in veel gebieden steeds lastiger, of zelfs onmogelijk. Hen nieuw vee geven, of toegang geven tot nieuw vee, is dus niet altijd de oplossing.
Als we geld geven in plaats van vee, kunnen gezinnen zelf kiezen. Willen ze hun traditionele bestaan weer oppakken? Dan kunnen ze dieren kopen op een lokale markt naar keuze. Maar ze kunnen het geld ook gebruiken om een klein bedrijfje te starten. Of om met het gezin te migreren naar de stad, waar ze betaald werk kunnen zoeken. Ze kunnen er ook voor kiezen om een gedeelte te sparen, als appeltje voor de dorst.
Snellere en goedkopere noodhulp
Door digitaal geld over te maken en tegelijkertijd de markt te stimuleren, voorkomen we allerlei lastige logistieke uitbreidingen. We kunnen vele malen sneller hulp verlenen, ook in gebieden die lastig te bereiken zijn. Zo hebben de mensen die het nodig hebben, er veel sneller profijt van. Volgens onderzoek van het Cash Learning Partnership in 2015, is digitaal geld tot 30% goedkoper dan andere noodhulp. Dat verschil zal alleen maar groter worden naarmate we steeds beter en vaker geld overmaken.
Daarnaast kunnen hulporganisaties gebruik maken van bestaande sociale beschermingsprogramma's. Denk aan het Kenia's Hunger Safety Net Programme. Zij hebben hun bestaansrecht bewezen door kwetsbare families te helpen sneller maatregelen te treffen en zichzelf te beschermen tegen de ergste gevolgen van een crisis. Op deze manier biedt Oxfam op dit moment geldhulp aan families in de districten Aturkana en Wajir, die getroffen zijn door de droogte. Het geldbedrag die al aan geregistreerde huishoudens zijn toegewezen, is eenvoudigweg verhoogd.
Uiteindelijk heeft elk extra programma het doel om levens te redden. Maar terwijl de crisissen zoals die in Somaliland zich verergeren, blijft de technologie zich ontwikkelen en wordt de infrastructuur steeds beter. Daar moeten we met de hulp van profiteren. Hulp moet slimmer worden.
Nigel Tricks is Regionaal Directeur van Oxfam Hoorn-, Oost- en Centraal-Afrika
