Vrijheid van meningsuiting steeds gevaarlijker

Tijdens de 17e PEN Awards ontvangen schrijfster en journaliste Milagros Socorro en blogger Esinder Nega een prijs voor hun werk. Beiden komen ze op voor vrijheid van meningsuiting. Beiden met gevaar van eigen leven. Want, zo vertelt Farah Karimi: 'gedurende de 17 jaar is de vrijheid van meningsuiting, de ruimte voor journalisten en schrijvers om hun belangrijke werk te doen, alleen maar minder geworden.'

Lees hier de speech van Farah

Op de PEN awards komen we bijeen om de mannen en vrouwen een eer te bewijzen die zo begaan zijn met vrijheid van meningsuiting, dat ze hiermee zelfs hun eigen vrijheid op het spel zetten. Het enige dat ze gedaan hebben is opkomen voor het recht om open, objectief en vrij informatie te delen. Maar zij betalen hier een hoge prijs voor.

Dit is de 17e keer dat we vieren dat mensen het lef hebben zich uit te spreken. Helaas is gedurende deze 17 jaar de vrijheid van meningsuiting, de ruimte voor journalisten en schrijvers om hun belangrijke werk te doen, alleen maar minder geworden.

En nog veel erger: er is wereldwijd een buitengewoon zorgelijke trend van onderdrukking en afnemende vrijheid – niet alleen in landen waar repressieve regimes aan de macht zijn, maar in toenemende mate ook in westerse landen. De opkomst van het populisme en vreemdelingenhaat en zelfs strengere anti-terreur maatregelen hebben gezorgd voor een gevaarlijke mix, die ook de vrijheden in onze maatschappij bedreigen.

We hebben een alarmerend punt bereikt waarbij onderdrukking en intimidatie door totalitaire regimes zo schaamteloos, heftig en meedogenloos geworden zijn, dat ook de ruimte voor internationale organisaties zoals Oxfam, om diegenen te steunen die het onrecht bestrijden, ernstig bedreigd wordt.

Hierbij enkele momentopnames van de dagelijkse realiteit voor Ngo’s zoals de onze.

Oeganda: Oktober 2017: de kantoren van 25 lokale en internationale Ngo’s worden overvallen. Mobiele telefoons, computers (laptops) en e-mailservers worden door de politie in beslag genomen. Bankrekeningen worden geblokkeerd onder het mom van terrorisme en witwassen van geld.

Bangladesh: December 2017: Oxfam krijgt op de nationale tv een reprimande omdat het zich uitsprak over de Rohinya crisis. We worden bedreigd met sancties.

Pakistan: December 2017: de regering verlengt de registratie niet van veel internationale Ngo’s zoals George Soros´ Open Society Foundations and Action Aid, waardoor ze gedwongen worden om hun belangrijke werk stop te zetten.

Egypte: November 2017: ECAPE, een mensenrechtenorganisatie waarmee we wilden gaan samenwerken, staat op de lijst van landen waarvoor een reisverbod geldt. Het bevriezen van hun bankrekeningen en de opheffing daarvan zal waarschijnlijk snel gebeuren.

Nigeria wil een nieuwe ngo-wet aannemen omdat ze ‘verdachte en onethische praktijken’ van Ngo’s onder regeringscontrole willen brengen.

Israël: januari 2018: 20 Ngo’s, inclusief een internationale ngo dat de Nobel Prijs gewonnen heeft voor haar hulpverlening tijdens de Tweede Wereldoorlog, wordt de toegang tot het land ontzegd.

Polen (Oktober 2017): kantoren van 2 Women Empowerment Organizations werden overvallen - Het Centrum voor Vrouwenrechten en Baba – die beide een dag eerder aan een demonstratie deelgenomen hadden. Enkele dagen later ondertekende president Andrzej Duda een wet waarbij de regering meer controle krijgt over fondsgelden die naar maatschappelijke organisaties gaan.

Dit zijn de dagelijkse problemen waar wij, als Oxfam en lokale en internationale Ngo’s, mee worstelen.

Ook in 2001 waren er bedreigingen, lastercampagnes, waarbij zelfs journalisten en mensenrechtenactivisten gedood werden. Maar er was een gemeenschappelijke internationale naleving van de beginselen van de rechtsstaat en een gemeenschappelijke overtuiging van de prevalentie van universele mensenrechten. Ngo’s werden gerespecteerd voor hun strijd tegen armoede en onrechtvaardigheid en voor hun pogingen om slachtoffers van de crisis te helpen om te overleven en om gemarginaliseerde vrouwen en mannen te helpen een betere toekomst op te bouwen.

Dit gaf ons de morele basis en kracht om ons uit te spreken tegen schendingen van de mensenrechten en actief en open moedige individuele activisten en journalisten te steunen die het onrecht in hun land blootlegden. Onze publieke steun aan de mensenrechtenactivisten zorgde voor bescherming en kon zelfs helpen om schendingen van mensenrechten te herstellen.

Maar dit is niet langer het geval. Terwijl het totalitaire systeem weer floreert, is de internationale betrokkenheid bij de mensenrechten en de wereldwijd gedeelde morele waarden, in ernstige mate verslechterd. We zijn de steun van een groot deel van de internationale gemeenschap kwijtgeraakt. Vroegere bondgenoten van overheden knijpen een oogje dicht voor onze gevechten waarbij de voorkeur gegeven wordt aan handel en migratiedeals boven mensenrechten.

Onze morele macht wordt in twijfel getrokken. In de landen waar wij werken, worden we in toenemende mate afgeschilderd als een bedreiging voor de veiligheid, economische ontwikkeling of traditionele waarden.

Vandaag, om ons publiekelijk in onze beslissingen uit te spreken over onrechtvaardigheden, of actief activisten en journalisten te steunen, worden wij geconfronteerd met fundamentele keuzes: als gevolg van onze acties kunnen collega’s gearresteerd worden; Oxfam en onze partners kan de toegang tot conflictgebieden ontzegd worden waar mensen wanhopig op steun wachten; lokale organisaties kunnen rechtszaken tegemoet zien; we kunnen beschuldigd worden van activiteiten tegen de regering en het land uitgezet worden, en eerlijk gezegd kunnen er levens op het spel staan.

Kunnen we dergelijke risico’s nemen of moeten we ons gedeisd houden om de voortzetting van onze broodnodige steun aan lokale organisaties en gemeenschappen veilig te stellen en hulp en werk te verschaffen voor een duurzame verandering?

Ik wil nooit buigen voor intimidatie en bedreigingen. Maar uiteindelijk kunnen we alleen ons werk effectief doen als we genoeg morele, publieke en institutionele steun hebben. Onze regeringen kunnen het zich niet veroorloven om de mensenrechten van de agenda af te halen. In plaats daarvan moeten zij de onderliggende waarden steeds weer opnieuw bevestigen en gedecideerd optreden als deze rechten bedreigd worden.

En u hebt ook een keuze te maken:

De hevigheid van de crisis van onze vrijheden vereist een actieve betrokkenheid en intellectueel leiderschap. Het is aan ons allen om ons uit te spreken en op te staan tegen schendingen van de mensenrechten en het internationale humanitaire recht. Dit is geen wetenschappelijke verhandeling, maar een strijd tussen waarden. Het vereist van ons allemaal dat wij ons ware gezicht laten zien.

We kunnen vanavond een voorbeeld nemen aan de laureaten. Laten we zij aan zij staan met hen en laten we een blok vormen met lokale en internationale organisaties, die opkomen voor het recht van elke vrouw en man om in vrijheid te leven en te kunnen genieten van een fatsoenlijk leven.

We zijn hier vanavond bijeen om een eerbetoon te brengen aan 2 moedige journalisten. We weten dat er meer vrouwen en mannen zijn die dezelfde betrokkenheid delen als Eskander en Milagros, en dezelfde druk in hun landen ondervinden. The Committee to Protect Journalists (CPJ) berekende dat er in 2017 een record aantal van 262 journalisten achter de tralies gezet werd en er 39 gedood werden voor hun verslaggeving.

Laten we hen vanavond eren en herinneren.

En laten we nu hulde brengen aan onze 2 award winnaars.

De eerste is Eskinder Nega. Helaas zit Eskinder een gevangenisstraf van 18 jaar uit en kan daarom vanavond hier niet bij ons aanwezig zijn. In September 2011 werd hij gearresteerd nadat hij de bewering van de Ethiopische regering in twijfel had getrokken dat een aantal journalisten dat door hen opgesloten was, waarschijnlijk terroristen waren. Een VN-panel van vijf onafhankelijke experts concludeerde in 2012 dat Nega’s gevangenneming ontstond “als gevolg van zijn vreedzame uitoefening van het recht van meningsuiting” en zijn onmiddellijke vrijlating eiste. Maar dit werd door het Ethiopische Federale Hooggerechtshof overruled. In 2005 werd Eskinder, samen met zijn vrouw, journaliste Serkalem Fasil Woldeselassie, ook al gevangen genomen voor hun kritische verslaglegging van het gewelddadige optreden van de regering tegen volksprotesten.

Hoewel we de prijs niet persoonlijk aan Eskinder kunnen overhandigen, zal ik de woorden van zijn vrouw weergeven toen zij van de award hoorde:

"Geen woorden kunnen beschrijven hoe ontroerd ik ben om dit grote nieuws te horen. Ik ben oprecht dankbaar voor jullie erkenning en de constante inspanningen om de onrechtvaardigheid in Ethiopië te benadrukken. Een dergelijke erkenning en steun wordt door Eskinder en mij verwelkomd. Dit zal onze speciale stimulans blijven – die ons in staat stelt om alle ontberingen in deze reis te overwinnen. Het verschaft ook een gevoel van hoop om zijn gevangenisstraf te verkorten en een symbool te worden om de onrechtvaardigheid tegen allen te stoppen. Om nog maar niet te spreken van de waardevolle bijdrage die het kan leveren aan diegenen die van plan zijn om in zijn voetsporen te treden. Ik mis mijn echtgenoot. Ik wil dat hij zijn zoon op ziet groeien. Ik wil dat hij een echt democratisch Ethiopië te zien krijgt. Ik wil dat hij vrijkomt."

De tweede prijswinnaar is Milagros Socorro. Zij is een schrijver en journalist uit Venezuela, door haar lezers omschreven als een rolmodel in kwesties van bescherming van de democratie, vrijheid van meningsuiting en informatie, vechtend tegen corruptie en autoritaire praktijken. Onder het bewind van Hugo Chávez, stopten onafhankelijke mediakanalen en Socorro begon bedreigd te worden. De hevigheid van de bedreigingen dwong Socorro Venezuela te verlaten, terwijl echter de online bedreigingen en pesterijen haar achtervolgden omdat zij niet stopte met schrijven. Onlangs keerde Socorro terug naar Venezuela. Helaas is de situatie in haar land niet verbeterd. Tussen januari en september 2017 zijn er alleen al 887 schendingen van vrijheid van meningsuiting gerapporteerd, zodat 2017 het meest aan banden gelegde jaar is geweest voor de vrijheid van meningsuiting gedurende de laatste 16 jaar. Ze blijft zich inzetten om haar stem te laten horen, waarbij ze haar visie onder woorden brengt ondanks de hordes die zij moet nemen.

Ik wil graag mijn oprechte waardering uitspreken en u, mevrouw Milagros Socorro en de heer Eskinder Nega, bedanken voor jullie betrokkenheid, moed en volharding voor het recht van meningsuiting en daarom feliciteer ik jullie met de Oxfam Novib/PEN award als erkenning hiervan.

Laten we allemaal de moed verzamelen om op te staan en om ons uit te spreken, ondanks dat dit steeds meer moeite kost.