‘Alsof ik er niet was’ – onzichtbaar in het klimaatdebat
Wit, westers en man: de stemmen die het hardst klinken in het klimaatdebat lijken weinig divers. Waarom is dat een probleem?
Van de foto geknipt
'Op de foto zag ik alleen een stukje van mijn jas terug. Ik stond niet op de deelnemerslijst. En geen van mijn opmerkingen tijdens de persconferentie werd gepubliceerd.' Vorig jaar maakte de Ugandese Vanessa Nakate deel uit van de delegatie jonge klimaatactivisten in Davos, tijdens het World Economic Forum in 2020. Vanessa werd van de foto geknipt en genegeerd in de media.
Het Globale Zuiden ‘verkoopt niet’
'Eerlijk gezegd was ik niet verbaasd,' reflecteert Nakate op de foto-actie van persbureau Associated Press. 'Ik denk dat er sprake is van wit privilege. Ik denk dat de media verwacht dat berichtgeving over klimaatactivisten uit het Globale Zuiden gewoonweg niet zo goed ‘verkoopt’.' Wit privilege betekent dat mensen met een witte huidskleur een betere maatschappelijke positie hebben en daardoor voordelen ervaren. Zoals een plek in het klimaatdebat.
Vanessa
De nu 24-jarige Vanessa Nakate is geen nieuwkomer in de klimaatbeweging. Ze initieerde onder meer Youth for Future Africa, de Rise Up Movement, staakt bijna wekelijks voor het klimaat in haar woonplaats Kampala en startte onlangs het initiatief Green Schools - Educate girls for climate. Ze voert bovendien al jarenlang actie voor de bescherming van het Congolese regenwoud.
Vanessa is dit jaar opgenomen in de Time next 100, de lijst van 100 meest invloedrijke jongeren die een grote bijdrage leveren aan het vormgeven van de toekomst.
‘Jullie verwijderen een continent’
In haar tweet, gericht op Associated Press, benoemt Nakate dat er niet enkel in een foto werd geknipt, maar dat een heel continent werd weggeknipt uit het klimaatdebat. Haar bericht ontketende wereldwijd veel reacties van andere klimaatactivisten van kleur, Latino’s en inheemse activisten. Zij uitten hun frustratie over het negeren van hun stem in het klimaatdebat, terwijl hun witte medestanders uitgebreid aan bod kwamen.
Tekenend voor het klimaatdebat
Hoewel inmiddels een jaar geleden, is de knipactie van AP tekenend. Een groot deel van de ‘wereldwijde klimaatbeweging’ wordt letterlijk onzichtbaar gemaakt en verzwegen. En dat is bijzonder zorgwekkend. Want juist mensen die nu al gevolgen ondervinden van klimaatverandering, zouden aan tafel moeten zitten om te beslissen over de aanpak van de klimaatcrisis.
Juist het Globale Zuiden wordt getroffen door klimaatverandering
Het aantal natuurrampen als gevolg van klimaatverandering is de afgelopen 30 jaar verdubbeld. Tegen 2030 zullen grote delen van Zuid- en Oost-Afrika en de Hoorn van Afrika, en Zuid- en Zuidoost-Azië vaker worden getroffen door droogte, overstromingen en tropische stormen. Lage- en middeninkomenslanden worden het hardst getroffen door klimaatverandering, terwijl zij daar het minst aan hebben bijgedragen.
Het is geen toeval dat de armste mensen de grootste impact van klimaatverandering ondervinden. Veel van hen wonen in slechte huizen, op de meest kwetsbare plekken, zoals laaggelegen gebieden die bij hoog water als eerste overstromen. De middelen om zich te kunnen weren tegen dergelijke risico’s raken steeds sneller uitgeput. Kortom, het is cruciaal dat gemeenschappen in arme landen weerbaar worden tegen (de gevolgen van) klimaatverandering.
nafkote
Nafkote Dabi strijdt als beleidsexpert tegen klimaatverandering. In gesprek met politici en beleidsmakers dringt zij erop aan dat de grootste vervuilers hun verantwoordelijkheid nemen.
'Mensen in het Globale Zuiden, die het minst hebben bijgedragen aan klimaatverandering, krijgen wel het meest te maken met de extreme weersomstandigheden die hierdoor ontstaan. Hierdoor verliezen mensen alles; hun huis, voedsel, en de mogelijkheid om een bestaan op te bouwen.'
(Witte) mannen domineren de klimaattafels
Opvallend is de extra uitdaging die vrouwen van kleur hebben om gehoord te worden in het klimaatdebat. Een berg aan onderzoek wijst uit dat juist vrouwen te maken krijgen met de gevolgen van klimaatverandering. En toch is minder dan 30% van de deelnemers aan nationale en mondiale klimaattafels vrouw.
Majandra
De Peruaanse klimaatactiviste Majandra Rodriguez Acha richt de aandacht op de vaak onderbelichte positie van minderheden in de klimaatcrisis. Met de oprichting van organisaties als FRIDA en TierrActivaPeru zorgt Majandra ervoor dat vrouwen, feministen en jongeren alsnog het podium hebben om hun belangen kenbaar te maken.
'De gevolgen van klimaatverandering zijn niet voor iedereen hetzelfde. Vooral vrouwen, inheemse mensen en plattelandsbewoners worden hard getroffen door klimaatverandering.'
Intersectionaliteit in de klimaatbeweging
Ben je man en wit, dan heb je de wind mee in het klimaatdebat: je wordt vaker uitgenodigd, je stem wordt vaker gehoord, en je maakt vaker onderdeel uit van besluitvorming. Hoe verder je van ‘de witte, Westerse mannennorm’ afwijkt, hoe lastiger het wordt voor je.
Dit is het gevolg van ‘intersectionaliteit’: dat betekent dat maatschappelijke ongelijkheid zich voordoet langs verschillende assen, die elkaar snijden en beïnvloeden. Mensen ondervinden ongelijkheid, discriminatie en onderdrukking op grond van verschillende onderdelen van hun identiteit - denk aan gender, huidskleur, seksuele voorkeur of gezondheid. Al deze onderdelen van je identiteit hebben invloed op jouw positie in de maatschappij. Ben je vrouw van kleur, dan is het voor jou moeilijker om bijvoorbeeld aan te schuiven aan klimaattafels.
Deze eenzijdige representatie komt natuurlijk niet alleen voor in het klimaatdebat. Maar het is wel een opvallend probleem in de klimaatbeweging, omdat het tegengaan van klimaatverandering vanaf het begin wordt gepresenteerd als een Europese agenda.
Geen vertegenwoordiging = is geen geld
Hoewel de discussie over een inclusief klimaatdebat op gang komt, lijkt er in de praktijk nog weinig veranderd. Klimaatactiviste Ayesha Siddika: 'De meest gemarginaliseerde mensen in al kwetsbare gemeenschappen hebben geen enkele stem in de besluitvorming van bijvoorbeeld klimaatinvestering.'
De Bengalese klimaatactiviste ziet een grote afwezigheid in de vertegenwoordiging van gemarginaliseerde groepen in het klimaatdebat. 'Mensen in grote steden, die deel uitmaken van de klimaatonderhandelingen, zijn zich misschien niet eens bewust van de uitdagingen en problemen waar mensen op het platteland nu al mee te kampen hebben. Met als gevolg dat het juist voor vrouwen uit rurale gebieden super moeilijk is om toegang te krijgen tot fondsen om zich aan te kunnen passen aan klimaatverandering.'
Een inclusieve klimaatbeweging strijdt voor gelijkheid
Vrouwen, mensen van kleur en inheemse gemeenschappen worden steevast uit het klimaatdebat gehouden. Mensen die - nu al - het hardst worden getroffen door de gevolgen van klimaatverandering worden te weinig gehoord. Bewust of onbewust: dit heeft grote gevolgen voor de manier waarop we internationaal plannen maken en besluiten nemen.
Het is hoog tijd voor gelijkheid binnen het klimaatdebat. Of, zoals Vanessa Nakate deze maand nog terecht opmerkt: 'Klimaatrechtvaardigheid is sociale rechtvaardigheid'. Gelijke rechten zijn cruciaal om je stem te kunnen laten horen, en om mee te beslissen over de aanpak van (internationale) uitdagingen.
Meer weten over klimaatverandering, gendergelijkheid en inclusiviteit? 5 tips:
1.Deze aflevering van de toegankelijke feministische podcast Damn Honey staat in het teken van klimaat, feminisme en klimaatfeminisme. Luister 'm hier.
2. Klimaatverandering raakt vrouwen harder. Hoe dan? - achtergrondartikel met nog meer interessante leestips
3. Achtergrondartikel: Hoe klimaatverandering armoede in stand houdt
4. Klimaatactiviste Ayesha Siddika uit Bangladesh legt in deze video uit waarom je aan tafel moet zitten om toegang te krijgen tot klimaatfinanciering.
5. Elk jaar brengt de Women’s March meer dan 10.000 mensen op de been. Hoe belangrijk is deze feministische beweging en wat brengt het teweeg? Kijk de livecast van Pakhuis de Zwijger terug.
Wil je meer van dit soort artikelen lezen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang ze in je mailbox!
Alies
Doe je niets, dan gebeurt er zeker niets
Aandacht voor vrouwenemancipatie, dat is wat donateur Alies Spliet in het bijzonder aanspreekt aan Oxfam Novib. ‘En dat de ontwikkeling in ontwikkelingslanden zelf gebeurt. Als vrouwen meer mogelijkheden krijgen en die kansen benutten, is dat vaak ook beter voor de leefomgeving.’
Alies denkt erover om Oxfam Novib in haar testament te zetten. Wat laat jij achter?
