We moeten het hebben over de Democratische Republiek Congo
Rara, wat is het rijkste land ter wereld? De Democratische Republiek Congo (DRC) maakt kans op die titel. Het land heeft voor biljoenen aan kobalt, goud en diamant in de grond zitten. Iedereen profiteert van die rijkdom, behalve Congolese burgers. En dat al eeuwenlang: van kolonisator België tot de honderden rebellen en multinationals die nu strijden over grondstoffen. De gevolgen zijn tragisch.
Bloedig gevecht om grondstoffen in Congo
Honderd jaar geleden was rubber hét product dat vanuit de DRC naar de rest van de wereld werd gescheept, met enorme winsten voor de Belgische kolonisator. Nu herhaalt de geschiedenis zich, alleen de spelers en de grondstoffen zijn veranderd. Anno 2024 vechten in Oost-Congo ruim 100 gewapende groepen over de controle van grondstoffen zoals goud, koper en diamanten. Het leger slaagt er niet in om de gewapende groepen terug te dringen. Met name de mineraalrijke provincie Noord-Kivu, grenzend aan Rwanda, is al sinds 1990 het epicentrum van conflicten. Eén van onze Congolese medewerkers vertelt: “Dit is een rijk land met veel arme mensen. Ik sprak een kind dat zich had aangesloten bij de rebellen, omdat het dan tenminste genoeg te eten had.”
De rol van binnen- en buitenlandse regeringen
Wanbeleid verslechtert de situatie in Noord-Kivu, dat in Oost-Congo ligt. De Congolese overheid voelt letterlijk en figuurlijk ver weg: de hoofdstad Kinshasa ligt 2000 kilometer naar het westen, met nauwelijks begaanbare wegen tussen de twee regio’s. Maar ook buitenlandse regeringen spelen (in)direct een rol in het conflict. Onze collega legt uit: “Congo maakt zelf geen wapens. Alles wordt geïmporteerd of het land in gesmokkeld, in het verleden onder andere uit Rusland en Oekraïne. Maar ook vanuit China, Europese landen, Israël en de Verenigde Staten. Dezelfde wapens worden vaak in meerdere conflicten in Afrika gebruikt om dood en verderf te zaaien.”
Voor een hele generatie Congolese burgers is ‘vrede’ een onbekend begrip. 25 miljoen Congolezen hebben hulp nodig, waarvan 7 miljoen mensen geen thuis meer hebben. Veel van hen zijn meerdere keren gevlucht, steeds opnieuw op zoek naar voedsel en veiligheid. In de provincie Noord-Kivu neemt de honger toe, want door het conflict bereikt weinig voedsel het gebied. Voor vrouwen en meisjes is er naast honger en geweld nog een derde risico, namelijk seksueel geweld. Het aantal verkrachtingen in het conflictgebied is erg hoog. Volgens de Verenigde Naties is de situatie in Oost-Congo één van de grootste humanitaire crises ter wereld.
Op slechts 27 kilometer afstand van dit vluchtelingenkamp in Noord-Kivu wordt gevochten. Dagelijks arriveren duizenden nieuwe mensen, het merendeel vrouw of kind. De aantallen zijn alarmerend, we kunnen de vraag bijna niet aan.
-Raphaël Mbuyi (Oxfam-programmacoördinator in de DRC)
Dit moet je óók weten over de DRC
Het land haalt vooral het nieuws door de grondstoffen, het conflict en de grote humanitaire crisis.
Maar het heeft natuurlijk veel meer te bieden.
Feitjes
Wist je bijvoorbeeld dat...
- DRC nu voor het eerst een vrouwelijke premier heeft: Judith Suminwa Tuluka?
- De Congolese gynaecoloog en activist Denis Mukwege in 2018 de Nobelprijs voor de Vrede won voor zijn strijd tegen seksueel geweld?
- DRC het tweede grootste Afrikaanse land is, na Algerije? De hoofdstad Kinshasa kan zich zelfs de grootste stad van Afrika noemen, met 16 miljoen inwoners.
- Het Congo regenwoud het op één na grootste ter wereld is, na het Amazonegebied? Zeldzame dieren zoals okapi’s en berggorilla’s hebben er hun habitat.
- 50% van alle Afrikaanse waterreserves zich in de DRC bevindt? De Congo rivier is wel 4700 km lang en tot 220 meter diep. Toch hebben zo’n 33 miljoen Congolezen geen toegang tot schoon drinkwater.
- DRC het grootste francofone land ter wereld is? Maar in totaal zijn er 450 etnische groepen en ruim 240 talen, waaronder het Lingala.
- Het land een grote muziekindustrie heeft, met artiesten zoals Koffi Olomide en Fally Ipupa? Of denk aan de Frans-Congolese zanger GIMS.
Meer weten over Congo?
Blijf jezelf informeren én uitspreken over de Democratische Republiek Congo. Bijvoorbeeld met onderstaande tips.
- Deel: Congolees-Nederlandse activisten organiseren regelmatig demonstraties en events om de aandacht op Congo te houden. Vergroot hun bereik en deel berichten over Congo via de hashtag #FreeCongoNow
- Lees: Congo van de Belgische auteur David van Reybrouck vertelt in 600+ pagina’s de complexe geschiedenis van het land, van kolonisatie tot de recente burgeroorlogen. Een must voor iedereen die de huidige situatie beter wil begrijpen.
- Kijk: de Oscargenomineerde documentaire Virunga (2014) is nog steeds akelig actueel: rangers beschermen hun natuurpark en gorilla’s tegen zowel rebellen als op grondstoffen beluste multinationals. Te zien op Netflix.
- Kijk: in de inspirerende én ontluisterende VPRO-documentaire Vrouwen de baas bezoekt de Nederlandse dokter Ruben Terlou Nobelprijswinnaar en gynaecoloog Denis Mukwege, die in Oost-Congo al jaren strijdt tegen seksueel geweld tegen vrouwen.
Feza Demani blijft veerkracht tonen
Feza Damani’s leven staat door het geëscaleerde geweld in Oost-Congo compleet op de kop. Toch blijft ze onder zware omstandigheden doorzetten, voor zichzelf én haar zeven kinderen. Het gezin woont inmiddels een half jaar in een opvangkamp in Rusaya, Noord-Kivu. Het contrast is groot met haar oude leven in het dorp Kiwanja, waar ze vee had en haar kinderen naar school konden. Maar toen escaleerde het geweld.
Feza: "Eerst vluchtten we naar twee andere dorpen, denkend dat het daar veilig zou zijn. Maar toen kwamen daar ook gewapende aanvallen. In alle tumult verloor ik vijf van mijn kinderen uit het oog. Gelukkig werden we een paar dagen later herenigd en konden we als gezin verder reizen. Tijdens die tocht is mijn man vermoord. Ik kreeg niet eens de kans om hem te begraven… het is erg zwaar zonder hem. Ik probeer in mijn eentje de kinderen veilig houden. Ik moet elke dag bedelen in de provinciale hoofdstad Goma, hopend op wat voedsel. Soms bedelen mijn kinderen ook, dat is erg pijnlijk."
Feza woont inmiddels een half jaar in het kamp, in een gemeenschappelijke ruimte zonder enige privacy. Veel van de vrouwen hier zijn het (seksuele) geweld in de regio ontvlucht, maar worden er in het kamp opnieuw mee geconfronteerd. Feza: “We sprokkelen brandhout in het bos, om op te koken of voor de verkoop. Veel van de vrouwen met wie ik hier woon zijn verkracht. Anderen worden misbruikt voor een klein beetje eten; ze hebben geen keuze. Het leven hier is zwaar. We kunnen elkaar ook niet helpen, omdat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Maar hier zijn we tenminste wel veilig voor het oorlogsgeweld."
Hoe zit het met kobalt in Congo?
Kobalt: je hebt er vast wel eens van gehoord. Deze grondstof is onmisbaar voor de batterijen van smartphones, laptops en elektrische auto's. 70% van alle kobalt wereldwijd komt uit Zuid-Congo. Er is dus geen directe link met de burgeroorlog in Oost-Congo. Maar in de mijnen vinden wel veel misstanden plaats. Het is tijd dat Congolese burgers eindelijk profiteren van de natuurlijke rijkdommen in hun land!
Ons werk in de DRC
Oxfam Novib werkt al sinds 1961 in de DRC, waar we samen met ruim 20 Congolese partnerorganisaties werken aan structurele oplossingen. Bijvoorbeeld op het gebied van gendergelijkheid. Vorig jaar gaven we trainingen aan 120 feministische organisaties: zij leren om te spreken in het openbaar en te lobbyen voor betere wetgeving.
Daarnaast zetten we ons in voor een eerlijke en inclusieve mijnsector, die zo belangrijk is voor de Congolese economie. We strijden tegen corruptie; lobbyen ervoor dat bedrijven eerst toestemming moeten vragen aan de plaatselijke bevolking voordat zij mogen beginnen met mijnbouwactiviteiten; en verbeteren de gendergelijkheid en arbeidsrechten in de sector.
Zo ondersteunen we vrouwencoöperaties in de zeer winstgevende kobaltsector in de zuidelijke provincie Katanga (kobalt is een onmisbaar onderdeel voor batterijen van onder andere mobiele telefoons). Deze vrouwen werken vaak voor grote multinationals, maar de arbeidsomstandigheden laten te wensen over. Door deze coöperaties staan de vrouwen sterker en komen ze samen op voor hun rechten. Met resultaat: in 2022 scherpte de Congolese regering de wetgeving aan, die werk- en leefomstandigheden in de mijnbouwsector moet verbeteren.
In actie voor de humanitaire crisis in Congo
In het oosten van de DRC ligt de nadruk van ons werk op noodhulp. We bereiken op dit moment 140.000 mensen, waarvan de meesten in kampen in Noord-Kivu verblijven.
Noodhulp
We zorgen voor onderdak, delen schoon drinkwater uit en bouwen latrines. Deze hygiënische maatregelen zijn hard nodig, want het risico op cholera-uitbraken is groot. Een andere grote zorg is de veiligheid van vrouwen en meisjes in de kampen. Daarom geven onze hulpverleners voorlichting over hoe zij zichzelf het beste kunnen beschermen.
Raphaël Mbuyi (onze programmacoördinator in de DRC) doet verslag vanuit één van de kampen: “Als hulpverlener word ik continu geconfronteerd met moeilijke situaties, maar dit opvangkamp in Rusayo overtreft alles. Ik word diep geraakt door de persoonlijke verhalen die ik hoor. De wanhoop is groot. Als hulpverleners doen we wat we kunnen, maar er is simpelweg niet genoeg geld. Mijn dringende verzoek is daarom: draag bij wat je kunt. Alle beetjes helpen, maar we moeten nú samen in actie komen.”
Deze blog maakt deel uit van onze reeks over vergeten crises. Lees hier het verhaal over Sudan en houd onze website in de gaten voor volgende edities.
