De IS in Irak: één dag later
- 18 januari 2017
“De IS is net onkruid. Ze kon wortelen in Irak, omdat ze de ruimte kreeg. De IS kwam niet zomaar opzetten.” Zei een Iraakse activiste verhit. Ik ontmoette haar eind 2016, tijdens een bezoek in Irak. Zij vertelde me dat de IS niet verjaagd moest worden door bommen en militaire offensieven, dat was niet wenselijk. Een nationaal programma voor verzoening en hervorming was veel belangrijker en crucialer.
Maya Mailer is Hoofd Humanitair Beleid en Campagnes bij Oxfam. Ze komt net terug uit Irak, waar Oxfam al sinds 2014 Iraakse families ondersteunt die vluchten voor IS, ook tijdens het recente conflict in Mosul. Dit blog werd eerder gepubliceerd in de Independent.
Om eerlijk te zijn, schuurde dit een beetje. Ik dacht aan de vele hartverscheurende verhalen over de systematische wreedheden die IS uitoefende op de bevolking. En de vernieling die IS had achtergelaten. Van compleet verwoeste dorpen tot brandende olievelden die iedereen in het zwart dompelde, ook de kinderen.
Maar haar woorden rijmden wel met de ingewikkelde en ongemakkelijke waarheid in Irak. Beide kanten hadden zich schuldig gemaakt aan wreedheden, en er is nood om dit te erkennen en de onderliggende pijn weg te nemen.
De laatste twee weken zijn de gevechten om Mosul te heroveren heviger geworden. Sinds de militaire operatie eind oktober zijn laatste fase inging, zijn er 140.000 mensen gevlucht. Tot dan toe wisten het Iraakse leger, de Koerdische Peshmerga, hun internationale bondgenoten en verschillende milities het aantal burgerslachtoffers te beperken. Maar sinds het leger de binnenstad van Mosul heeft bereikt, staan families voor een onmogelijke keuze. Ze zitten vast tussen twee vechtende partijen.
In de media en politiek wordt vooral gesproken over de IS en zijn heerschappij over Irak. Maar de problemen van Irak beginnen en eindigen niet in Mosul. Zelfs voor het huidige offensief waren drie miljoen mensen op de vlucht, door heel het land. Voor de IS, maar ook voor sektarische conflicten en identiteitspolitiek, die versterkt worden door de vluchtelingenstroom. Voor sommige gemeenschappen is het zelfs niet meer mogelijk om terug te keren, omdat ze bij de verkeerde sekte, stam of religie horen. Overal in Irak zijn mensen die in zware nood verkeren en Oxfam ondersteunt hen allemaal. De mensen die zijn gebleven, gevlucht voor geweld of niet meer kunnen terugkeren.
Als ik aankom in een oorlogsgebied, vraag ik altijd als eerste naar gemengde huwelijken. Een prachtig onderwerp om een gesprek te starten, maar het heeft ook een ander doel. Het geeft gelijk een (weliswaar anekdotisch) inzicht over de intercommunale verhoudingen in een gebied. Een van onze ingenieurs vertelde me dat hij de zoon was van een Sunni-Shia huwelijk. Zijn vrouw was Koerdisch. Maar gemengde huwelijken waren een zeldzaam verschijnsel. Wat vooral tekenend was, was dat hij vanwege zijn afkomst nooit voor een regering kon werken. Of het nou bij de regionale Koerdische regering was, de centrale regering in Bagdad of de lokale autoriteiten. Iedereen zou hem altijd zien als een ‘buitenstaander’.
Een van de symptomen van deze strikte onderlinge scheidingen, is de opkomst van milities in gemeenschappen. Als jonge mannen terug naar huis gaan worden ze geworven door de stamhoofden. Ik sprak een van deze jonge mannen. Hij bewaakte een gerenoveerde watercentrale, die eerder was vernietigd door de IS. Toen ik hem vroeg waarom hij zich had aangesloten bij de militie, haalde hij nonchalant zijn schouders op. ‘We moeten wel om ons huis te beschermen’, zei hij. Een van de veiligheidsconsultants voegde wrang toe: ‘het is een buurtwacht met wapens.’
Hoewel de milities werk bieden, en zelfs enige bescherming, vormen ze ook een risico voor gemeenschappen en creëren ze instabiliteit op de langere termijn. Een paar vrouwen van begin twintig, uit hetzelfde dorp, vertelden me dat jonge mannen konden kiezen uit de politie of de militie. Ander werk is er niet. Het verschil tussen de twee is niet altijd even duidelijk.
Het Iraakse leger, de Koerdische Pershmerga en verschillende milities hebben een verstandshuwelijk gesloten met internationale bondgenoten als de VS en het Verenigd Koninkrijk. Maar als de gemeenschappelijke vijand is teruggedrongen, is het risico groot dat de verschillende Iraakse strijdkrachten met elkaar botsen. Of dat er een nieuwe, gevaarlijke groep opkomt als onderliggende pijnpunten in dit olierijke land niet worden opgelost.
Daarom is het cruciaal om verder te kijken dan een korte-termijn militaire strategie en, hoe moeilijk het ook is, een nieuwe omgeving te creëren waarbinnen de IS of zijn opvolger geen wortels kunnen planten.
We helpen wereldwijd
Oxfam Novib helpt vluchtelingen en migranten wereldwijd. We bieden hulp bij opvang in de regio, zoals in vluchtelingenkampen in Libanon, Nigeria en Zuid-Sudan. Ook zijn we actief in Europa. Denk aan de vele vluchtelingen die nog steeds vastzitten in Griekenland, of aankomen in Italië.
In Nederland staan we achter mensen die er alles aan doen om het leven van vluchtelingen en migranten hier te verbeteren, bijvoorbeeld Mohammed met zijn stichting SYVNL, en de lokale initiatieven die we lieten zien in de in de Welkomelingen-video's.
