Voedsel, veiligheid en vrouwenrechten: collega’s uit Somalië aan het woord
Voor het vierde seizoen op een rij regent het nauwelijks in Somalië. Door klimaatverandering is er extreme droogte en dreigende hongersnood in de Hoorn van Afrika. Oxfam Novib is aanwezig in het land om humanitaire hulp te verlenen. Ook op andere gebieden zijn we actief, zoals het verbeteren van vrouwenrechten. Daarbij werken we samen met organisaties uit het land zelf.
We spreken met twee humanitaire werkers over de situatie in het Afrikaanse land: Yaman Salam (Oxfam) en Ahmed Mohamed (van onze partnerorganisatie Save Somali Women and Children). “We moeten nu in actie komen en niet wachten tot het ‘officieel’ een hongersnood is; duizenden mensen hebben nu al geen eten.”
Op zoek naar water en veiligheid
Somalië ligt in Oost-Afrika, grenzend aan Kenia, Djibouti en Ethiopië. Deze regio heeft van nature een droog klimaat, maar de laatste jaren blijft bijna alle regen uit. Dat leidt tot mislukte oogsten, stervend vee, en ernstige voedsel- en watertekorten. Deze extreme droogte is een direct gevolg van klimaatverandering. En dat terwijl de totale CO2-uistoot van Somalië verwaarloosbaar is. Het land draagt dus vrijwel niets bij aan de klimaatcrisis, maar vangt wél de hardste klappen op. Daarom is het zo belangrijk dat er nu eindelijk een klimaatschadefonds komt.
Behalve de droogte kampt het land ook met een politiek instabiele situatie. Dertig jaar geleden brak er een burgeroorlog uit, tussen de internationaal erkende regering en verschillende andere partijen. Gewapende groepen controleren grote delen van het platteland, voornamelijk in het zuiden van Somalië, waardoor grote delen van het land nog altijd onveilig zijn.
Van het platteland naar de stad
Zowel het conflict als de droogte zorgen ervoor dat veel burgers op de vlucht zijn. Yaman: “Tienduizenden mensen trekken nu het land door. Somalië is een land van veehouders en nomaden; mensen zijn het dus gewend om rond te trekken, op zoek naar nieuwe waterbronnen. Maar niet het hele jaar door. En niet in zulke hoge aantallen.” Velen gaan naar een kamp voor ontheemden, op zoek naar water, voedsel en veiligheid .
Deze kampen bevinden zich meestal in de buurt van een stad. Grote gebieden van het platteland zijn namelijk slecht bereikbaar voor hulpverleners of simpelweg te gevaarlijk om te komen. Toch is het ook in de stad niet helemaal veilig. Zo is er altijd het risico van bomaanslagen. Ahmed vertelt: “In oktober was er in de hoofdstad Mogadishu een grote bomaanslag waarbij meer dan honderd doden vielen. Deze gebeurde 300 meter van ons kantoor vandaan. Je weet nooit wanneer er iets gaat gebeuren.”
Het werk van Oxfam Novib in Somalië
Oxfam werkt nauw samen met organisaties uit Somalië. Zij kennen de situatie in het land, en samen kunnen we het beste de bevolking bereiken. Ons werk wordt onderverdeeld in drie pijlers:
- Humanitaire hulp. Het grootste gedeelte van ons werk in Somalië bestaat op dit moment uit het bieden van noodhulp: het distribueren van voedsel, drinkwater, sanitaire items en contant geld, zodat mensen kunnen kopen wat zij echt nodig hebben. In de meer stabiele gebieden (in het noorden van Somalië) richten we ons ook op voedselzekerheid voor de lange termijn. Bijvoorbeeld door het aanleggen van irrigatiesystemen.
- Eerlijke economische groei. We strijden voor (economische) gelijkheid. Zo lobbyen we voor betere wetgeving en arbeidsomstandigheden, steunen we ondernemingen en maken onderwijs breder beschikbaar. Zodat vrouwen en mensen met de laagste lonen zich ook verder kunnen ontwikkelen.
- Gendergelijkheid. In al ons werk hebben wij aandacht voor gender; want samenlevingen met gendergelijkheid zijn veiliger voor iedereen. We zetten ons in voor vrouwenrechten in Somalië en geven een platform aan Somalische vrouwen(organisaties).
Vrouwenrechten in Somalië
Oxfam werkt samen met verschillende Somalische organisaties. Een daarvan is Save Somali Women and Children (SSWC), waar Ahmed werkzaam is. Veel Somalische vrouwen hebben te maken met (seksueel) geweld. Op het platteland zijn vrouwen vaak buiten: om water en hout te halen, om het vee te hoeden en op het land te werken. Door de extreme droogte moeten vrouwen en meisjes steeds langere afstanden afleggen, op zoek naar water en brandhout, wat het risico op verkrachting en geweld vergroot.
Dit gebeurt meestal zonder consequenties. Er ontbreekt goede wetgeving om vrouwen te beschermen en daders te veroordelen. Ook culturele redenen spelen mee. Ahmed vertelt: “Gemeenschappen nemen vaak beslissingen over en vóór de vrouwen. Bij een verkrachting komt het dorp samen en wordt de dader eigenlijk altijd vrijgesproken. Wij zijn een van de weinige organisaties in het land die vrouwen bijstaat met wettelijke én praktische hulp. Bijvoorbeeld door het aanbieden van schuilhuizen, waar vrouwen een tijdje op adem kunnen komen.”
Kom samen met ons in actie bij deze humanitaire crisis
Oxfam Novib zet zich iedere dag in voor de Somalische bevolking, samen met onze partners. De situatie is op dit moment nijpend; de Verenigde Naties spreken van een humanitaire crisis. Oxfam waarschuwde eerder dat de honger waarschijnlijk elke 36 seconden een leven eist in het door droogte geteisterde Oost-Afrika.
In 2011/2012 was er volgens de Verenigde Naties officieel een hongersnood in Somalië, waarbij ruim een kwart miljoen mensen omkwamen. Meer dan de helft daarvan waren kinderen. Achteraf bleek dat de helft van de omgekomen Somaliërs al gestorven was vóór die afkondiging. De boodschap van zowel Ahmed als Yaman is dus ook: wacht niet af, want dan is het te laat.
Ahmed: “Als je wacht tot het ‘officieel’ een hongersnood is, wacht je totdat de catastrofe gebeurt. We moeten proactief handelen. Oxfam en onze partners zijn aanwezig in het gebied en staan klaar voor de bevolking. We hebben toegang, we hebben de expertise en we hebben de juiste mensen. Maar we zijn wel afhankelijk van geld om onze hulpverlening zo snel mogelijk verder op te schalen.”
