Speaking up: de rol van vrouwen in het vredesproces in Jemen
Jemen kent een van de ergste humanitaire crises ter wereld. De hele bevolking merkt de effecten, maar meisjes en vrouwen worden extra hard geraakt. Hun bewegingsvrijheid (zowel letterlijk als figuurlijk) is door het militaire conflict nog verder ingeperkt.
Toch geven zij mede richting aan het land. Dat begon al met de Arabische Lente en gaat door in het huidige vredesproces. Het nieuwste rapport van Oxfam "Speaking Up: The rol of women in building peace in Yemen" toont de onderschatte, maar belangrijke rol van vrouwen in Jemen.
De rol van vrouwen in de Arabische Lente
In 2011 braken in verschillende Arabische landen opstanden uit - van Tunesië tot Egypte. Ook in de Jemenitische hoofdstad Sanaa klonk de leus "het volk wil de val van het regime." Vrouwen liepen voorop in deze beweging: ze organiseerden demonstraties, richtten veldhospitalen op om gewonde demonstranten te behandelen en namen een leidende rol op zich. Vrouwelijke demonstranten werden getarged en aangevallen, maar ze lieten zich niet afschrikken. Jemenitische vrouwen lieten hun stem horen en kwamen op voor de toekomst van hun land én hun eigen rechten.
De opstand had effect: het regime viel en er volgde een periode van politieke onderhandelingen. 29% van de deelnemers aan deze onderhandelingen was vrouw. Maar van de 301 parlementsleden was er uiteindelijk slechts één vrouw en er kwamen maar twee vrouwelijke ministers (tegenoever 36 mannelijke). De criteria voor deze posities waren onduidelijk; partijen werden ervan beschuldigd om vrouwen enkel en alleen te benoemen om hun politieke agenda te bevorderen.
Toch ging de strijd door. Er werden afspraken gemaakt over belangrijke onderwerpen als kindhuwelijken en de politieke participatie van vrouwen. De toekomstige regering werd verplicht om vrouwen beter te laten integreren in de politiek en in de samenleving, onder andere door onderwijs breder toegangelijk te maken. Ook werd er aangedrongen op een quotum van 30% vrouwen in alle openbare ambten. Maar het comité dat moest toezien op het uitvoeren van al deze afspraken bestond volledig uit mannen. "Dat was het begin van het einde van zowel deze besprekingen als alle door vrouwen geleverde inspanningen," zo vat een vrouwelijke deelnemer het samen.
Conflict en humanitaire crisis versterken genderongelijkheid
In 2015 brak in Jemen oorlog uit en helaas is het conflict nog steeds gaande. Onze collega's in Jemen leggen je in dit artikel de situatie uit. Een paar feiten op een rij: meer dan 21 miljoen mensen hebben humanitaire hulp nodig. Ruim vier miljoen mensen zijn op de vlucht of verblijven in kampen. En de economie is vrijwel volledig ingestort, met stijgende voedselprijzen en honger als gevolg. "Jemen was al het armste land in de regio. Het conflict heeft de situatie alleen maar verslechterd," aldus Oxfam hulpverlener Abdulwasea Mohammed.
Het conflict vergroot de genderongelijkheid in het land, terwijl Jemen al onderaan staat op de wereldwijde gendergelijkheidsindex. Maar 6,3% van de Jemenitische vrouwen neemt deel aan de arbeidsmarkt. Genderongelijkheid werkt zaken als analfabetisme (door gebrek aan scholing) en armoede in de hand. Door het militaire conflict hebben vrouwen nu nog minder bewegingsvrijheid gekregen. Dat geldt met name in het noorden van het land, waar vrouwen vaak enkel onder begeleiding van een mannelijk gezinslid mogen reizen of buitenshuis werken.
Jemenitische vrouwen wijzen de weg
Ondanks de vele obstakels blijven Jementische vrouwen vechten voor hun plaats aan de onderhandelingstafel. Ze vormen zelf coalties, zoals het Jemenitische Vrouwenpact voor Vrede en Veiligheid en het Netwerk voor Vrouwensolidariteit. Ze wagen hun leven om gezinnen te redden of scholen te evacueren die in handen zijn van gewapende groepen. Door hun inspanningen zijn al 300 gevangenen vrijgekomen en is er een re-integratieprogramma gekomen voor kindsoldaten. Ook bemiddelen vrouwen bij gevechten om water en land, over de politieke grenzen heen.
"Moeten we wapens dragen en deelnemen aan de oorlog om een plaats aan de onderhandelingstafel te krijgen?" - Wedad Al Badwi, journalist en lid van het Jemenitische Vrouwen PACT
Ook Intisar Ali bemiddelde bij een dergelijk conflict in een vluchtelingenkamp. Ze vertelt: "Toen ik arriveerde was het also twee stammen zich klaarmaakten voor oorlog. Er liepen overal gewapende mannen rond. De families in het kamp waren erg bang. Ik vroeg een wapenstilstand aan van acht dagen, om het conflict goed te kunnen begrijpen. Daarmee gingen ze akkoord. Ik praatte met beide partijen en wist hen ervan te overtuigen dat de representant van het kamp door de mensen zelf gekozen moest worden. Dat gebeurde en het resulaat werd door beide kanten gerespecteerd. Daarmee kwam ook een einde aan het conflict over de watervoorraden."
Oxfam Novib in Jemen
Wij zetten ons wereldwijd in voor gendergelijkheid, óók in Jemen. Daarnaast verlenen we humanitaire hulp in het land. Wij kunnen dit werk blijven doen dankzij jouw support. Dankjewel!
