6 grijpklare kansen voor het kabinet

• 21 september 2015

Nederland moet zich schamen voor het geringe aantal Syrische vluchtelingen dat het opvangt. Wie geen vluchtelingen wil, moet investeren in een veiligere wereld. Daarom: 6 kant-en-klare kansen voor onze regering om het vluchtelingenprobleem aan te pakken.

Als je sommige politici mag geloven, worden we in Europa overspoeld door vluchtelingen. Die beeldspraak slaat nergens op. 86% van alle vluchtelingen wereldwijd zoekt zijn heil in buurlanden, vaak armere landen. De 350.000 mensen die in 2015 naar Europa vluchten, vormen volgens de Verenigde Naties slechts 0,11% van de Europese bevolking.

Nul-punt-een-heel-klein-beetje-procent dus. Mensen die Europa bereiken nadat ze hun leven op het spel hebben gezet over levensgevaarlijke zeeroutes, in overvolle vrachtwagens of door honderden kilometers te lopen. Omdat ze vluchten voor oorlog en geweld. Net zoals jij en ik zouden doen. Vluchten doe je niet zomaar.

Weinig solidariteit in fort Europa

Hoe reageert Europa op deze wanhopige vluchtelingen? Hongarije bouwt een muur en zet traangas in. Het asielbeleid kraakt. Angela Merkel stelde hier compassie tegenover, maar Duitsland voerde later opnieuw grenscontroles in.  Waar veel burgers initiatieven nemen om vluchtelingen te helpen, is de solidariteit in Europa tussen lidstaten - en met vluchtelingen in het algemeen - ver te zoeken.

Geef vluchtelingen een gezicht

Wereldwijd zijn 60 miljoen mensen op de vlucht voor geweld, onderdrukking, natuurrampen en honger. Ik vind het bijna onmogelijk om me hier een voorstelling van te maken. Hoeveel kinderen, mannen en vrouwen zijn dit? Voor je het weet worden deze mensen een anonieme massa, een vluchtelingenstroom waar je gemakkelijk afstand van kunt nemen.

Het is belangrijk om de verhalen van deze mensen te vertellen, ze een gezicht te geven. Zoals Rasha, Sara, Noor, Shadi, Aymen en Yasmin die vanuit Syrië naar Libanon en Jordanië vluchtten en daar overleven in een kamp. Maar de omstandigheden zijn bar en worden alsmaar slechter. Volgens de VN is in 2015 minimaal 4,2 miljard dollar nodig voor noodhulp in de regio. Daarvan is nog niet de helft binnen.

Nederlandse asielbeleid schaamtevol

Sinds 2013 nam Nederland 500 uitgenodigde Syrische vluchtelingen op. Dit zijn kwetsbare vluchtelingen die door de VN worden voorgedragen voor hervestiging. Een getal waar Nederland zich voor moet schamen. Alleen voor ‘bijzondere omstandigheden’, zoals marteling, gaat de asieldeur een beetje open. Ook nu de Europese Commissie Nederland vraagt 7.214 vluchtelingen op te nemen – in mijn ogen een heel bescheiden aantal op 17 miljoen inwoners – stelt onze regering onmogelijke voorwaarden. Zo willen ze dat vluchtelingen asiel aanvragen in landen in de regio en moeten daar 'veilige havens' worden gecreëerd waar ons land asielzoekers naar terug kan sturen.

Ontwikkelingssamenwerking werkt

Wie wil voorkomen dat mensen moeten vluchten, moet investeren in een veiliger wereld. Dat deed Nederland jarenlang. We investeerden in veiligheid, goed bestuur en ontwikkeling. Hoe succesvol deze structurele aanpak was, bleek onlangs nog uit grootschalig onderzoek naar de effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking. Toch ging deze aanpak overboord: Nederland bezuinigde de afgelopen jaren miljarden euro’s op diplomatie, ontwikkelingssamenwerking en defensie.

Vluchtelingenkamp Zaatari in Jordanië biedt onderdak aan 85.000 Syrische vluchtelingen. Foto: Pablo Tosco / Oxfam

Onder druk van de VVD komt er nu weer een paar honderd miljoen bij voor defensie. Maar niet voor ontwikkelingssamenwerking. Daarvoor is nog maar een heel klein potje over: 0,6 procent van ons bruto nationaal product (de waarde van alles wat we in Nederland produceren) in 2016. Het ziet ernaar uit dat dit budget verder zal slinken - en oh ja, hiervan moet ook de opvang van vluchtelingen in Nederland worden betaald.

Wel is het hoopvol dat de Tweede Kamer in september een motie heeft aangenomen om snel met voorstellen te komen om in 2016 structureel meer geld te reserveren voor nieuwe asielzoekers in Nederland en voor vluchtelingen in bijvoorbeeld Jordanië en Libanon. En dit mag niet ten koste gaan van bestaande Ontwikkelingsprogramma’s, aldus de Tweede Kamer.

6 kansen om het vluchtelingenprobleem aan te pakken

Hekken gaan niet voorkomen dat mensen naar Europa vluchten. Het aanpakken van de oorzaken helpt wel. Onze leiders en politici hebben een langetermijnvisie en lef nodig. Dit zijn zes kansen die de regering kan benutten:

1. Draai bezuinigingen op diplomatie terug en bedrijf gerichte diplomatie ten behoeve van vredesbemiddeling, steun aan verdrukte groepen en vluchtelingen.
2. Investeer meer in structurele ontwikkelingssamenwerking die de oorzaken van vluchtelingenstromen wegneemt: goed landsbestuur, corruptiebestrijding en de opbouw van democratische instituties. Steun lokale organisaties die hun eigen regering aansporen geld daadwerkelijk te steken in economische ontwikkeling, onderwijs, gezondheidszorg en voldoende voedsel voor iedereen. 
3. Vergroot de noodhulp aan vluchtelingen in landen als Libanon. Veel ‘opvanglanden in de regio’ staan zwaar onder druk.
4. Voorkom klimaatvluchtelingen: kom met een effectieve aanpak van klimaatverandering en vergroot de steun aan mensen in arme landen die zwaar getroffen worden door klimaatverandering.
5. Ga actief wapenleveranties aan dictators en mensenrechtenschenders tegen. Voorkom gewapend geweld in plaats van het te voeden (en er aan te verdienen).
6. Pak extreme ongelijkheid aan, voorkom belastingontwijking door multinationals.

Multinationals sluizen geld weg naar belastingparadijzen. Stop belastingontwijking. Foto: Oxfam Novib

Het roer moet om. Jouw steun is nodig

Iedereen heeft recht op een veilig leven. Maar als dat niet kan en mensen moeten vluchten, moeten we ze helpen. Oxfam Novib helpt vluchtelingen wereldwijd: in de regio én aan de grenzen van Europa. Help jij mee? Met jouw steun geven we vluchtelingen overal ter wereld een menswaardig bestaan.