‘Afrikanen willen helemaal geen vaccins’: 5 mythes over coronavaccins ontkracht

1. Mensen in Afrika zitten helemaal niet te wachten op coronavaccins  

De koppen die onlangs in de media verschenen liegen er niet om: landen als Malawi en de Democratische Republiek Congo (DRC) zouden massaal vaccins verbranden die door het Westen zijn gestuurd. Het beeld rijst dat mensen in Afrika helemaal niet zitten te wachten op een coronavaccin. Omdat ze het niet vertrouwen, of niet nodig hebben.  

Het tegendeel is waar. Vaccins zouden ook hier een weg uit deze pandemie bieden. Maar de vaccins die Malawi en DRC hadden bereikt, bleken zo dicht tegen de houdbaarheidsdatum aan te zitten dat het onmogelijk was om ze op tijd uit te delen aan mensen.  

Veel rijke landen zien vaccindonaties aan armere landen als een manier om samen uit deze crisis te komen. Maar naast dat er veel te weinig gedoneerd wordt (hierover later meer), leveren veel rijke landen deze vaccins pas aan als ze bijna over de datum zijn. Zelfs voor landen met een goede gezondheidszorg en infrastructuur zou het heel krap worden om deze vaccins tijdig te zetten, laat staan voor landen met minder zorgvoorzieningen.

Kortom, rijke landen maken goede sier met deze donaties terwijl het weinig zoden aan de dijk zet. Rijke landen kunnen beter zorgen dat patenten op coronavaccins tijdelijk worden vrijgegeven, zodat veel meer vaccins geproduceerd kunnen worden tegen een lagere prijs. Op die manier kunnen ook Afrikaanse landen zelf vaccins inkopen voor hun bevolking.

2. Patenten op coronavaccins zijn al vrijgegeven maar niemand maakt er gebruik van 

Dit argument wordt vaak aangehaald door de farmaceutische industrie zelf. Zo beloofde Moderna in oktober 2020 dat zij hun patent niet zouden handhaven, wat betekent dat andere producenten hiervan gebruik kunnen maken.  

Geen enkele producent is hierop gesprongen. Niet omdat er geen interesse in is, maar omdat het Modernavaccin in een heleboel verschillende stukken is gepatenteerd. Met het enkele patent dat Moderna heeft vrijgeven, kan niemand het vaccin namaken. Wat nodig is, is het universeel vrijgeven van patenten op coronavaccins én de technologie erachter. Alleen op die manier kunnen wereldwijd meer farmaceuten coronavaccins produceren, zodat de prijs kan zakken en alle landen toegang hebben tot vaccins. 

Ondertussen maken de farmaceuten miljardenwinsten (de wereld kreeg er dit jaar 9 nieuwe vaccinmiljardairs bij). De industrie lijkt weinig geïnteresseerd om daadwerkelijk wereldwijd toegang tot vaccins te verschaffen en een vuist te maken tegen het coronavirus. Een duidelijke uitleg hiervan zie je in dit item van Nieuwsuur. 

3. Wij hoeven ons geen zorgen te maken over vaccins voor armere landen, dat regelt de Wereldgezondheidsorganisatie via COVAX

COVAX is opgezet om vaccindeals te sluiten voor lage- en middeninkomenslanden zodat zij hun bevolking ook kunnen vaccineren. Een heel mooi initiatief, maar met de huidige wereldwijde vaccintekorten is het onvoldoende om armere landen bij te staan. 

Ten eerste heeft COVAX als doel om voor het einde van dit jaar 20% van de mensen in arme landen te hebben gevaccineerd. Maar stel je voor dat wij in Nederland tot een vaccinatiegraad van slechts 20% zouden komen...  

Ten tweede heeft COVAX veel problemen door leveringsachterstanden. Omdat COVAX vaccins voor armere landen inkoopt, proberen zij dat voor een lagere prijs voor elkaar te krijgen. De harde realiteit is dat farmaceuten hun vaccins liever voor een veel hogere prijs verkopen aan rijkere landen. Het resultaat: zodra er iets misgaat in de productie, is de levering aan COVAX vaak de eerste waar een streep door gaat.  

Ten derde krijgt COVAX van rijkere landen vooral vaccins die vlak voor de houdbaarheidsdatum zitten, of vaccins die wij liever niet willen vanwege mogelijke bijwerkingen of verminderde effectiviteit. En hoewel er grote budgetten zijn toegezegd aan COVAX uitgedrukt in aantallen vaccins, zolang er wereldwijde tekorten zijn zullen deze toezeggingen nooit resulteren in daadwerkelijke vaccins voor armere landen.  

4. Farmaceuten moeten nu eenmaal zoveel geld verdienen, anders kunnen ze in de toekomst geen vaccins meer ontwikkelen 

Met dit excuus spelen farmaceuten in op onze ergste angsten: ‘ze zullen ons niet helpen bij de volgende uitbraak als ze geen miljarden verdienen aan deze pandemie’. Maar dit argument houdt geen stand. Regeringen zullen particuliere bedrijven altijd stimuleren om de volksgezondheid te helpen beschermen. Ook de huidige coronavaccins zijn op gang gebracht dankzij 100 miljard dollar aan overheidsgeld.

Bovendien suggereert niemand dat de grote farmaceutische bedrijven vaccins gratis zouden moeten maken. Patenten kunnen zeker leiden tot grotere efficiëntie en productiviteit. Maar deze rechten zijn niet onaantastbaar. Soms garanderen ze gewoon niet het beste sociale of economische resultaat. Zoals tijdens deze coronacrisis. Het vasthouden van patenten veroorzaakt grotere ongelijkheid en zal leiden tot meer doden en economische achteruitgang.  

5. We kunnen niets doen tegen vaccinongelijkheid, zo werkt het nu eenmaal  

Juist wel! Alleen door samen onze stem te laten horen, kunnen we de grote farmaceuten en rijke landen in beweging brengen. We hebben het al eens eerder gedaan, in de jaren ‘00: we sloten ons aan bij een wereldwijde campagne waarmee we veel van dezelfde bedrijven onder druk zetten om hun schaamteloze monopoliewinsten uit HIV/AIDS-medicijnen te stoppen. 

Nu strijden we opnieuw samen tegen vaccinmonopolies die in strijd zijn met ons universele recht op gezondheid. Doe jij mee? Teken deze petitie om te zorgen dat de EU in actie komt, of stuur een bericht naar  wereldleiders of de CEOs van de grootste farmaceuten.