De verkiezingen: hét moment om met eerlijke belastingen ongelijkheid tegen te gaan

• 16 november 2023

Klimaatverandering, toenemende ongelijkheid, bezuinigingen op ontwikkelingshulp. Nederland en de wereld staan er niet goed voor. De kloof tussen arm en rijk wordt alleen maar groter en mensen hebben moeite om rond te komen. Bestaanszekerheid is niet voor niets het thema van de aankomende verkiezingen. Dat geldt voor mensen in Nederland, maar al helemaal voor mensen in landen in het globale zuiden.  

Belastingen tot de redding 

En op welke, wellicht saaie, maar essentiële manier kunnen we al deze problemen aanpakken? Belastingen! Want waar moeten maatregelen tegen klimaatverandering van worden betaald? En hoe kunnen we de toenemende (wereldwijde) ongelijkheid een halt toeroepen? Met belastingen zorgen we voor voldoende middelen om het tij te keren. Het is daarom cruciaal dat ons belastingsysteem op een eerlijke en rechtvaardige manier wordt vormgegeven. 

En hier loopt het spaak. Het huidige systeem functioneert namelijk niet. Belasting op arbeid is hoger dan op vermogen. Miljonairs en miljardairs betalen te weinig belasting over hun kapitaal. Ook zijn er tal van mogelijkheden voor bedrijven en rijke particulieren om belasting te ontwijken – Nederland is een paradijs in internationale belastingontwijking! 

Daarom is het cruciaal dat er verandering komt.  

Tijd voor een eerlijk belastingsysteem 

Oxfam Novib zet zich al lange tijd in voor een rechtvaardiger en eerlijker belastingsysteem. Onze boodschap aan de politieke partijen die nu campagne voeren: 

1. Sluit geen oneerlijke belastingverdragen die landen in het globale zuiden benadelen. Nederland zet zich in voor een eerlijker en rechtvaardiger belastingstelsel wereldwijd.   
2. Verhoog de belastingen voor de superrijken. Overheden moeten vooral meer belasting heffen op inkomsten uit vermogen, waarvoor nu lagere belastingtarieven gelden dan voor andere vormen van inkomen. Een jaarlijkse vermogensbelasting tot 5% voor multimiljonairs en -miljardairs wereldwijd levert al genoeg geld om op 2 miljard mensen boven de armoedegrens te krijgen en een mondiaal plan te financieren om een eind te maken aan honger. 
3. Voer een forse vergroening van belastingen en meer progressieve vennootschapsbelastingen in. 
4. Voer effectievere maatregelen in tegen belastingontwijking door bedrijven: zoals een versterking van de EU-lijst van belastingparadijzen, de invoering van een eerlijk gemeenschappelijk vennootschapsbelastingstelsel in de EU (BEFIT), de goedkeuring en uitvoering van effectieve wetgeving tegen lege vennootschappen en de facilitators van belastingontwijking.  

Wat vinden politieke partijen? 

Deze punten zijn soms ingewikkeld, maar het uitgangspunt is helder. En wanneer ze goed uitgevoerd worden, bieden ze tal van mogelijkheden om de problemen van onze tijd aan te pakken. De grote vraag is, wat beloven politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s? Komen hun voornemens overeen met onze oproepen? En zorgen we voor een eerlijk belastingsysteem waarmee we tal van benodigde ontwikkelingen kunnen financieren?  

Hieronder een overzicht op drie belangrijke thema’s. 

1. Belastingen in Nederland 

Op dit moment wordt inkomen uit vermogen minder belast dan inkomen uit arbeid, en de rijkste 1% wordt onevenredig veel minder belast dan andere Nederlanders. Zie onderstaande tabel waaruit blijkt dat de top 1% rijken veel minder belasting betalen. Het is niet eerlijk dat miljardairs maar bijna 20% belasting betalen terwijl de gemiddelde burger meer dan 40% van het inkomen afdraagt aan de belastingdienst. 

2. Belastingontwijking

VVD en PvdA/GL stellen voor om belastingontwijking door bedrijven binnen Nederland tegen te gaan. De VVD wil zich blijven inzetten tegen belastingontwijking en -ontduiking op nationaal en internationaal niveau. BBB pleit voor meer transparantie in belastingafspraken tussen de belastingdienst en het bedrijfsleven en stelt dat belastingontwijking moet worden tegengegaan. BBB blijft wel voorstander van fiscale afspraken die "innovatie en ontwikkeling stimuleren". PvDA/GL wil belastingontwijking door multinationals verminderen. SP roept op tot strafrechtelijke vervolging van directeuren van bedrijven die betrokken zijn bij belastingontwijking en verzet zich tegen geheime afspraken tussen multinationals en de belastingdienst. Volt wil zich richten op het voorkomen van belastingontwijking door multinationals. D66 wil zich inzetten voor het afschaffen van belastingvrijstellingen, zoals voor de scheep- en luchtvaart die internationaal geregeld zijn. 

PvDA/GL, BIJ1, CDA, SP, NSC en Volt willen de status van Nederland als belastingparadijs bestrijden en een einde maken aan belastingontwijking door rijke particulieren en grote bedrijven. De SP is bijvoorbeeld tegen handelsverdragen die exclusieve privileges bieden aan buitenlandse bedrijven. Volt pleit voor sterke EU-samenwerking om belastingontwijking effectief te bestrijden, met name door het oprichten van een Europese belastingautoriteit en een Exit Tax voor bedrijven die verhuizen naar landen met lagere belastingtarieven. NSC pleit ook voor maatregelen om te voorkomen dat grote vermogens door Nederland gaan vanwege belastingontwijkingsmogelijkheden. BIJ1 wil onderzoek doen naar mazen in de wet die belastingontwijking mogelijk maken. CU wil internationale belastingontwijking tegengaan en Nederland koploper maken in de aanpak van belastingontwijking. 

3. Groene belastingen

Belastingen zijn een sterk middel om CO2-uitstoot tegen te gaan en een begin te maken met de financiering van klimaatmitigatie en -adaptatie. Nu het laatste IPCC-rapport regeringen oproept om onmiddellijk actie te ondernemen, zijn deze verkiezingen een uitgelezen moment om positieve verandering teweeg te brengen. D66, VVD, PVDA/GL, PvdD, CU, SP en BIJ1 benoemen mogelijkheden om belastingen te gebruiken om klimaatverandering effectief aan te pakken. VVD, CDA en CU stellen voor om negatieve milieueffecten te belasten. D66 stelt voor om subsidies op fossiele brandstoffen te verlagen en toe te werken naar een gemeenschappelijk energiebelastingtarief in de Europese Unie. PvdD wil de hoogte en reikwijdte van belastingen op CO2 vergroten en een extra winstbelasting invoeren voor fossiele energiebedrijven. SP pleit voor belasting op niet-duurzame producten. CU wil schone en gezonde praktijken bevorderen. PvDA/GL wil groene innovatie ondersteunen en pleit voor een algehele betere beleidscoherentie met de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN.

Met betrekking tot de luchtvaart pleiten VVD en SGP voor vliegprijzen die de milieukosten weerspiegelen, PvdD suggereert een progressieve vliegtaks. NSC wil vliegtuigen belasten zoals privéjets en pleit voor internationale afspraken om vluchten te belasten. 

Deze maatregelen zijn gericht op het terugdringen van vervuilende praktijken, maar hun impact en reikwijdte lijkt vrij beperkt vergeleken met de uitdaging die klimaatverandering vormt. Proactieve, krachtige actie is nodig om internationale overeenkomsten na te leven en een leefbaar milieu te behouden. 

Kies voor een ander klimaat, stem voor gelijkheid! 
Kort samengevat is er nog veel werk aan de winkel om het belastingsysteem eerlijker en rechtvaardiger te maken. Zorg daarom dat belastingen hoog op de agenda komt te staan van de politieke partijen in Nederland. En neem dit mee wanneer je straks een keuze maakt in de stembus op 22 november!