Historische uitspraak: Griekenland veroordeeld voor terugsturen van asielzoeker
De Griekse overheid is veroordeeld voor zogenaamde pushbacks door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Een historische uitspraak, omdat voor het eerst is bewezen dat een asielzoeker illegaal op een rubberboot is teruggestuurd terwijl ze asiel probeerde aan te vragen in Griekenland. Deze uitspraak betekent een keerpunt in de aanpak van pushbacks aan de Europese grenzen: het laat de systematische schending van fundamentele mensenrechten door staten zien, én onderstreept de dringende noodzaak om een einde te maken aan deze illegale praktijken op Europees niveau.
Blog door Jeroen Corduwener, migratie-expert Oxfam Novib
Een belangrijke uitspraak
Pushbacks zijn het gedwongen terugsturen van vluchtelingen of migranten over een grens zonder hen de kans te geven asiel aan te vragen of hun aanvraag te beoordelen. In dit geval ging het om de Turkse staatsburger A.R.E., die naar Griekenland vluchtte omdat zij politiek werd vervolgd. In plaats van haar asielaanvraag te onderzoeken, stuurden de Griekse autoriteiten haar vrijwel direct na haar aankomst terug naar Turkije.
De uitspraak van het EHRM is volkomen helder: Griekenland heeft verschillende artikelen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) geschonden, waaronder artikel 3 (verbod op onmenselijke of vernederende behandelingen) en artikel 5 (recht op vrijheid en veiligheid). De rechtbank veroordeelde met name dat Griekenland de verzoekster had teruggestuurd zonder de redenen voor haar vlucht te beoordelen, ondanks bewijs dat zij in Turkije politiek werd vervolgd. De EHRM beschouwt dit gedrag als een duidelijke schending van het internationale én het nationale recht.
De EHRM is de hoogste rechtbank in Europa, haar uitspraken hebben verregaande consequenties: alle Europese landen die bij EHRM zijn aangesloten (waaronder Griekenland, maar ook bijvoorbeeld Nederland) moeten zich eraan houden. Dat betekent dat ook nationale rechters deze uitspraak meenemen in hun uitspraken.
De rol van de Griekse Vluchtelingenraad
Dit succes zou niet mogelijk zijn geweest zonder het werk van de Greek Council for Refugees(GCR) een partner van Oxfam Novib. GCR vertegenwoordigde de juridische kant van de zaak voor A.R.E. De uitspraak is niet alleen een individuele overwinning voor A.R.E., maar ook een belangrijke mijlpaal voor organisaties diepkomen voor mensenrechten.
GVR benadrukt dat de uitspraak van het EHRM de systematische aard van pushbacks door Griekse autoriteiten bevestigt, iets wat al eerder is aangetoond door rapporten van internationale instanties zoals de Speciale Rapporteur voor de Mensenrechten van Migranten van de Verenigde Naties en observaties van Europese mensenrechteninstellingen. Documentatie van zulke mensenrechtenschending en juridische ondersteuning door organisaties zoals GCR zijn onmisbaar om procedures op te bouwen en voor publieke druk te zorgen.
Rechtsstaat in gevaar & gevolgen voor Europa
De uitspraak wijst op belangrijke tekortkomingen in de rechtsstaat in delen van Europa wat betreft de behandeling van migranten en vluchtelingen. De zaak van A.R.E. werd op nationaal niveau zonder goede rechtvaardiging afgewezen, ondanks duidelijk bewijs van onrechtmatig gedrag door de Griekse politie. Dit onderstreept de dringende noodzaak voor Europese staten om het handhaven van de rechtsstaat serieuzer te nemen.
De uitspraak van het EHRM is niet alleen een veroordeling van de terugdringpraktijken van Griekenland, maar ook een waarschuwing voor de hele Europese Unie. Pushbacks zijn geen op zichzelf staande incidenten: we kennen veel meer van zulke verhalen uit andere lidstaten, waaronder Hongarije, Kroatië en Polen. De systematische schending van mensenrechten aan de buitengrenzen van Europa ondermijnt de geloofwaardigheid van de Europese Unie.
Daar komt nog bij dat de pushbacks vaak gepaard gaan met geweld, onmenselijke behandeling en het ontzeggen van basisrechten. Mensen op de vlucht worden niet alleen beroofd van hun vrijheid, maar vaak ook van hun bezittingen. Deze afschuwelijke praktijken zijn in strijd met universele mensenrechten, maar ook met de kernwaarden waarop de Europese Unie is gebouwd.
