Inclusieve en Effectieve Belastingsamenwerking bij de Verenigde Naties
Deze week worden tijdens de 78e Algemene Vergadering van de Verenigde Naties meerdere resoluties besproken die een grote impact hebben op mondiale kwesties. Een van de resoluties die aan bod komen kan de manier waarop internationale belastingregels tot stand komen veranderen en een nieuw systeem bevorderen dat belastingontwijking door multinationals aanpakt. Namelijk de resolutie die zich richt op de Bevordering van Inclusieve en Effectieve Belastingsamenwerking bij de Verenigde Naties.
In de vorige eeuw werden beslissingen over het ontwerp van het internationale belastingkader genomen door een kleine groep rijke landen. Eerst door de Volkenbond en momenteel door de rijke leden van de OESO (de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling), wordt het debat geleid door deze landen ten nadele van de legitieme belangen van de landen in het globale zuiden.
Een gebroken systeem
De huidige internationale structuur voor het beheer van belastingen heeft geleid tot een gebroken systeem dat multinationale bedrijven ruime mogelijkheden biedt om belastingen te ontwijken. In 2022 ging naar schatting 311 miljard dollar verloren door belastingontwijking door multinationals. Kwetsbare landen, onder andere in het globale zuiden, lijden het meest onder dit systeem. Deze landen vallen veelal buiten de discussies over internationale belastingen, dus kunnen vaak ook niet meepraten over de systemen die hen raken.
Belastingen spelen een fundamentele rol in het vermogen van landen om hun economie te ontwikkelen, de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals) te halen en vitale openbare diensten te verlenen. Belastinginkomsten zijn hard nodig om de klimaatbestendigheid te vergroten, extreme ongelijkheid te verminderen, armoede uit te bannen en de basis te leggen voor een groene en inclusieve ontwikkeling.
Versterken internationale belastingsamenwerking
Afgelopen december dienden 54 Afrikaanse landen bij de VN een resolutie in om gesprekken te beginnen over het versterken van de inclusiviteit en effectiviteit van internationale belastingsamenwerking, die unaniem werd aangenomen. Oxfam erkent de legitieme vraag van deze landen voor een verbetering van het internationale belastingbeheer en staat achter de oprichting van een permanent orgaan bij de VN.
In augustus werd een rapport gepubliceerd met een analyse van de opties en volgende stappen op het gebied van internationale belastingsamenwerking. Het rapport wordt momenteel besproken in de Algemene Vergadering van de VN, terwijl landen nadenken over de toekomst van internationaal belastingbeheer. Het belangrijkste argument voor een permanent VN-belastingorgaan is dat het alle landen gelijke kansen biedt om invloed uit te oefenen en te beslissen over cruciale kwesties. Op basis van de vertegenwoordiging van alle VN-leden – 193 jurisdicties, vergeleken met 38 OESO-lidstaten en 143 leden van het inclusieve kader van de OESO – zou een VN-orgaan een legitiemer forum zijn voor beslissingen die een impact hebben op het vermogen van alle landen om belastinginkomsten te innen en hun publieke sector te financieren.
Rol Nederland
Aangezien het hoofddoel van dit initiatief het garanderen van gelijke vertegenwoordiging is, is het essentieel dat Nederland nadenkt over de impact die mislukte onderhandelingen kunnen hebben op andere geopolitieke kwesties. Weigering om in te gaan op een legitieme aspiratie van de landen uit het globale zuiden kan gevolgen hebben voor een aantal Nederlandse prioriteiten, waaronder samenwerking op het gebied van klimaatverandering, migratie en voedselzekerheid. Met de Afrikastrategie bevestigt Nederland de intentie om de relatie met Afrika te verbeteren en zich te positioneren als een aantrekkelijke partner voor de regio. De positie die Nederland inneemt op het gebied van internationale belastingsamenwerking kan van grote invloed zijn op dit streven, omdat Nederland wederzijds voordelige relaties met Afrikaanse landen moet ontwikkelen en op een gelijkwaardige wijze kan samenwerken. De waargenomen weigering om in goed vertrouwen op deze eisen in te gaan, kan het globale zuiden nog verder van Europa verwijderen. Juist wanneer Rusland en China voor grote uitdagingen staan.
Als land dat veel voordeel heeft gehad van de status quo en geen voorstander is van een sterk VN-belastingorgaan, is het belangrijk om de reactie van Nederland op de huidige discussies te begrijpen. De Nederlandse regering verdedigt het werk van het Inclusive Framework van de OESO als een voorbeeld van inclusiviteit, maar vraagt zich ook af welke impact een duplicatie van processen zou hebben en suggereert dat de VN een aanvullende rol zou kunnen spelen op de OESO.
Hoewel het Inclusive Framework een achterban heeft van 143 landen, blijft er een duidelijke inclusiviteits-kloof bestaan, aangezien de helft van alle Afrikaanse landen er geen deel van uitmaakt en toelating gepaard gaat met een reeks voorwaarden. En hoewel er legitieme vragen zijn over de interactie tussen twee mondiale belastinginstanties en het dubbele werk, zijn dergelijke aspecten niet onoverkomelijk en kunnen ze worden opgelost door onderhandelingen in goed vertrouwen. Hoewel het streven naar een VN-belastinginstantie vaak wordt voorgesteld als een rechtstreekse confrontatie met de OESO, is dit een verkeerde voorstelling van zaken. Aangezien een goed functionerend bestuurskader op lange termijn rechtszekerheid en politieke stabiliteit kan bieden, zou het ook in het voordeel zijn van rijke landen en multinationale ondernemingen. Aan de andere kant zal de status quo leiden tot grotere spanningen tussen de OESO en de landen in het globale zuiden, mogelijke handelsoorlogen en andere negatieve gevolgen.
Europese Unie
De Europese Unie heeft onlangs aangegeven bereid te zijn een samenwerkingskader bij de VN te overwegen. Hoewel Oxfam Novib van mening is dat de Europese positie te weinig ambitieus is, wordt wel erkend dat de EU betrokken is bij de onderhandelingen en het proces niet blokkeert. Oxfam Novib prijst Nederland voor de betrokkenheid bij de VN-onderhandelingen en roept de regering op om invloed uit te oefenen op de EU en de OESO om ervoor te zorgen dat het internationale belastingsysteem eerlijker wordt voor iedereen – met name het mondiale zuiden – door de oprichting van een inclusief VN-belastingorgaan.
