Geld geven werkt (en 3 andere feiten over noodhulp)

De aardbeving in Turkije en Syrië, de oorlog in Oekraïne en de hongercrisis in Oost-Afrika – het zijn slechts drie voorbeelden van recente noodsituaties. Alle drie zijn heel verschillend van aard. Maar ze hebben één ding gemeen: mensen hebben zo snel mogelijk hulp nodig.

Hoe coördineer je die noodhulp? Waar hebben mensen echt behoefte aan? En is het eigenlijk beter om spullen te sturen of geld te geven? We spreken erover met Elsa van Zoest, projectleider Noodhulp bij Oxfam Novib. “Onze prioriteit is altijd om zo snel mogelijk, zoveel mogelijk mensen te bereiken.”

1. Ervaring en expertise maken het verschil

Tijd is van levensbelang bij noodhulp. Letterlijk. Maar hoe zorg je dat de hulpverlening snel op gang komt na een ramp? Elsa (rechts): “Vaak zijn hulporganisaties al actief in de regio. Want de meeste rampen vinden plaats op plekken waar de bevolking al kwetsbaar is, door bijvoorbeeld oorlog of de gevolgen van klimaatverandering. Neem de recente aardbeving. Als Oxfam Novib werken we al jaren in Syrië en dus konden we snel in actie komen. We hebben de contacten en het materiaal en onze hulpverleners - collega's afkomstig uit Syrië zelf - zijn al ter plaatse. In Turkije werkt Oxfam Novib samen met Oxfam Turkije, een Turkse vrouwen-rechtenorganisatie opgericht in 1986.”

De Verenigde Naties hebben een coördinerende rol. Zij brengen de situatie in het getroffen gebied in kaart en zorgen dat de juiste hulporganisaties op de juiste plek komen. Schoon drinkwater is na iedere ramp bijvoorbeeld een prioriteit. Maar het is niet efficiënt als tien organisaties watervoorzieningen gaan repareren. Elsa: “We kijken altijd: wat is onze toegevoegde waarde? Ervaring en capaciteit spelen ook mee. Oxfam beschikt over een groot aantal gespecialiseerde hulpverleners die we snel kunnen inzetten. Die snelheid is cruciaal bij rampen. Ook beschikken we over jarenlange ervaring. Een paar jaar terug verleenden we noodhulp na de zware aardbeving in Nepal. Die ervaring nemen we mee bij ons huidige werk in Turkije en Syrië.”

3. Samen bereik je meer

In ieder rampgebied heeft Oxfam Novib een nauwe samenwerking met andere nood-hulporganisaties. Elsa: “Op het gebied van watervoorzieningen hebben wij bijvoorbeeld veel expertise in huis. Terwijl organisaties als het Rode Kruis juist gespecialiseerd zijn in medische hulpverlening. Dus door ter plaatse samen te werken kunnen we nog meer mensen helpen.” Bij uitzonderlijke rampen bundelen 11 Nederlandse hulporganisaties hun krachten onder de noemer Giro555. Er vindt een nationale actiedag plaats en het gedoneerde geld wordt verdeeld over de deelnemende organisaties. Bij de recente actie voor Turkije en Syrië gaf Nederland bijna 110 miljoen euro! Mede dankzij die gulle donaties kunnen wij nu ter plaatse ons werk doen, zoals warme maaltijden uitdelen en waterleidingen repareren.

Daarbij werken we samen met Turkse en Syrische organisaties. En ook in andere gebieden werken we standaard met partnerorganisaties uit het land zelf. Zij kennen de situatie, spreken de taal en hebben een groot lokaal netwerk. “Bovendien zie je dat het altijd deze grassroots organisaties zijn die als eerste in actie komen bij rampen,” zegt Elsa. “Wij ondersteunen hen met geld, kennis en trainingen. Dat gaat in overleg. De ene organisatie vraagt hoe ze gender kunnen toepassen in hun programma’s en een ander wil juist een training over financieel management. We zijn er echt om onze partners te versterken, niet om ze te vervangen.”

We kijken altijd: wat is onze toegevoegde waarde? Oxfam heeft een groot aantal gespecialiseerde hulpverleners die we snel kunnen inzetten. Dat is is cruciaal bij rampen.
- Elsa van Zoest, projectleider Noodhulp

4. Geef aandacht aan kwetsbare groepen

Bij noodhulp is de eerste prioriteit mensen toegang geven tot schoon drinkwater, voedsel, hygiënische voorzieningen en onderdak. Want iedereen is kwetsbaar na een aardbeving of tijdens een oorlog. Wel wordt er zoveel mogelijk rekening gehouden met de verschillende behoeftes. Elsa: “Onze noodlatrines zijn zo ingericht dat ook mensen met een beperking deze kunnen gebruiken. En bij het uitdelen van hygiënekits geven we bijvoorbeeld maandverband aan vrouwen.” Gemarginaliseerde groepen zijn vaak extra kwetsbaar tijdens rampen. Daarom besteden we in onze programma’s bewust aandacht aan deze groep mensen.

Vrouwen

Vrouwen worden vaak extra hard geraakt door rampen. Bijvoorbeeld in Somalië, waar een hongersnood dreigt door extreme droogte. Vrouwen en meisjes leggen steeds langere afstanden af, op zoek naar water, wat het risico op verkrachting en geweld vergroot. Daarom richten we ons in het Afrikaanse land niet alleen op het verlenen van noodhulp (zoals het repareren van watervoorzieningen) maar ook op het verbeteren van vrouwenrechten. Dat doen we onder andere in samenwerking met de Somalische organisatie Save Somali Women and Children.

LHBTQIA+- gemeenschap

In Oekraïne werken we samen met de Gay Alliance Ukraine aan meer tolerantie en bescherming van de LHBTQIA+-gemeenschap. Dat is helaas hard nodig. De organisatie meldde in een half jaar tijd al 50 aanvallen op mensen uit de LHBTQIA+-gemeenschap in Kiev, uitgevoerd door gewapende groepen.

Mensen op de vlucht

Bij rampen en conflicten moeten mensen vaak huis en haard verlaten, vanwege de onveiligheid of omdat hun huis is verwoest. Zo zijn in Jemen 4,3 miljoen mensen op de vlucht, als gevolg van de jarenlange burgeroorlog. 80% van hen zijn vrouwen en kinderen. Zij hebben vaak al hun bezittingen moeten verkopen, wonen in opvangkampen en zijn afhankelijk van humanitaire hulp. Oxfam Novib verleent al jaren noodhulp in deze kampen.