Geld geven werkt (en 4 andere feiten over noodhulp)

De oorlog in Oekraïne, dramatische situatie in Gaza of de hongercrisis in de Sahel – het zijn slechts drie voorbeelden van actuele noodsituaties. Alle drie zijn ze heel verschillend van aard. Maar ze hebben één ding gemeen: mensen hebben zo snel mogelijk hulp nodig.

Hoe coördineer je die noodhulp? Waar hebben mensen echt behoefte aan? En is het eigenlijk beter om spullen te sturen of geld te geven? We spreken erover met Elsa van Zoest, projectleider Noodhulp bij Oxfam Novib. “Onze prioriteit is altijd om zo snel mogelijk, zoveel mogelijk mensen te bereiken.”

1. Ervaring en expertise maken het verschil

Tijd is van levensbelang bij noodhulp. Letterlijk. Maar hoe zorg je dat de hulpverlening snel op gang komt na een ramp? Elsa (rechts): “Vaak zijn hulporganisaties al actief in de regio. Want de meeste rampen vinden plaats op plekken waar de bevolking al kwetsbaar is, door bijvoorbeeld oorlog of de gevolgen van klimaatverandering. Neem de recente escalatie in Oost-Congo. Oxfam Novib werkt al jaren in dit land en dus kunnen we snel in actie komen. We hebben de contacten, het materiaal en onze Congolese hulpverleners zijn al ter plaatse.”

De Verenigde Naties hebben een coördinerende rol. Zij brengen de situatie in het getroffen gebied in kaart en zorgen dat de juiste hulporganisaties op de juiste plek komen. Schoon drinkwater is bij iedere crisis bijvoorbeeld een prioriteit. Maar het is niet efficiënt als tien organisaties watervoorzieningen gaan repareren. Elsa: “We kijken altijd: wat is onze toegevoegde waarde? Ervaring en capaciteit spelen ook mee. Oxfam beschikt over een groot aantal gespecialiseerde hulpverleners die we snel kunnen inzetten. Die snelheid is cruciaal bij rampen en conflicten. Ook beschikken we over jarenlange ervaring. Twee jaar terug verleenden we noodhulp bij de zware aardbeving in Syrië en Turkije. Die ervaring nemen we mee bij ons huidige werk in bijvoorbeeld Gaza of Oost-Congo.”

3. Samen bereik je meer

In ieder rampgebied heeft Oxfam Novib een nauwe samenwerking met andere nood-hulporganisaties. Elsa: “Op het gebied van watervoorzieningen hebben wij bijvoorbeeld veel expertise in huis. Terwijl organisaties als het Rode Kruis juist gespecialiseerd zijn in medische hulpverlening. Dus door ter plaatse samen te werken kunnen we nog meer mensen helpen.” Bij uitzonderlijke rampen bundelen 10 Nederlandse hulporganisaties hun krachten onder de noemer Giro555. Er vindt een nationale actiedag plaats en het gedoneerde geld wordt verdeeld over de deelnemende organisaties. Bij de recente actie voor het Midden-Oosten gaf Nederland miljoenen euro's. Mede dankzij die gulle donaties kunnen wij nu in Gaza en Libanon ons werk doen, zoals voedsel uitdelen en waterleidingen repareren.

Daarbij werken we samen met Palestijnse en Libanese organisaties. En ook in andere gebieden werken we standaard met partnerorganisaties uit het land zelf. Zij kennen de situatie, spreken de taal en hebben een groot lokaal netwerk. “Bovendien zie je dat het altijd deze grassroots organisaties zijn die als eerste in actie komen bij rampen,” zegt Elsa. “Wij ondersteunen hen met geld, kennis en trainingen. Dat gaat in overleg. De ene organisatie vraagt hoe ze meer oog kunnen hebben voor gender in hun werk en een ander wil juist een training over financieel management. We zijn er echt om onze partners te versterken, niet om ze te vervangen.”

We kijken altijd: wat is onze toegevoegde waarde? Oxfam heeft een groot aantal gespecialiseerde hulpverleners die we snel kunnen inzetten. Dat is is cruciaal bij rampen.
- Elsa van Zoest, projectleider Noodhulp

4. Vergeet de stille rampen niet

Voor sommige rampen wordt gul gegeven. Maar voor andere noodsituaties juist niet, bijvoorbeeld omdat het amper in het nieuws is. Een voorbeeld van zo'n 'stille ramp' is de hongercrisis in de Sahel, waar op dit moment miljoenen mensen geen voedsel hebben. Hoe zorgen we ervoor dat ook die mensen de hulp krijgen die zij nodig hebben?

De oplossing: het noodhulpfonds. Dit is een fonds waar Oxfam Novib en alle Oxfam affiliates jaarlijks geld in stoppen. Onze experts houden strak in de gaten waar het geld heen moet. Dat gebeurt op basis van analyses van de Verenigde Naties, die in kaart brengen hoeveel mensen in welk gebied nú hulp nodig hebben. Of dat nu in een oorlogsgebied is of een land waar honger is door de gevolgen van klimaatverandering.

Een groot voordeel van het noodhulpfonds is dat wij en onze partners direct in actie kunnen komen, omdat het geld er al is. Want eigenlijk ben je al te laat als je ná de ramp nog moet beginnen met fondsen werven en de hele humanitaire actie op touw zetten. Elsa: "Als hulporganisatie willen we noodhulp verlenen op basis van nood, niet op basis van hoe "bekend" een ramp is. Want iedereen heeft recht op hulp na een ramp of conflict, of ze nu in Mali wonen of Oekraïne."

5. Geef aandacht aan kwetsbare groepen

Bij noodhulp is de eerste prioriteit mensen toegang geven tot schoon drinkwater, voedsel, hygiënische voorzieningen en onderdak. Want iedereen is kwetsbaar na een aardbeving of tijdens een oorlog. Wel wordt er zoveel mogelijk rekening gehouden met de verschillende behoeftes. Elsa: “Onze noodtoiletten zijn zo ingericht dat ook mensen met een beperking deze kunnen gebruiken. En bij het uitdelen van hygiënekits geven we bijvoorbeeld maandverband aan vrouwen.” Gemarginaliseerde groepen zijn vaak extra kwetsbaar tijdens rampen. Daarom besteden we in onze programma’s bewust aandacht aan deze groep mensen.

Vrouwen

Vrouwen worden vaak extra hard geraakt door conflicten en rampen. Bijvoorbeeld in Somalië, waar oogsten mislukken en bronnen opdrogen door klimaatverandering. Vrouwen en meisjes leggen steeds langere afstanden af, op zoek naar water, wat het risico op verkrachting en geweld vergroot. Daarom richten we ons in het Afrikaanse land niet alleen op het verlenen van noodhulp (zoals het repareren van watervoorzieningen) maar ook op het verbeteren van vrouwenrechten.

LHBTQIA+ gemeenschap

In Oekraïne werken we samen met de Gay Alliance Ukraine aan meer tolerantie en bescherming van de LHBTQIA+ gemeenschap. We zorgen voor onderdak en psychische hulp voor gevluchte queer personen. Een plek waar zij zichzelf kunnen zijn en gelijkgestemden kunnen ontmoeten. Dit is erg belangrijk omdat haat en geweld tegen de LHBTQIA+ gemeenschap helaas regelmatig voorkomt.

Mensen op de vlucht

Bij rampen en conflicten moeten mensen vaak huis en haard verlaten, vanwege de onveiligheid of omdat hun huis is verwoest. Zo zijn in de DRC 7 miljoen mensen op de vlucht, als gevolg van de jarenlange burgeroorlog. Zij wonen noodgedwongen in opvangkampen en zijn afhankelijk van humanitaire hulp. Oxfam Novib verleent al jaren noodhulp in deze kampen in Oost-Congo.