Blog: Rechtvaardige leiders, sta op
- 23 september 2015
Farah Karimi, directeur van Oxfam Novib, reisde naar het Griekse eiland Lesbos om vluchtelingen bij te staan. Wat ze zag en hoorde, doet haar pijn. Ze ziet een bange wereld met bange leiders. Een wereld waarin rechtvaardige leiders harder nodig zijn dan ooit.
Mijn eerste ontmoeting met een vluchteling, een oorlogsvluchteling, was bijna 35 jaar geleden. In een park in Teheran raakte ik in gesprek met een meisje van elf jaar oud. Zij was daar met haar ouders, broers en zussen. Het gezin was afkomstig uit de provincie Khuzestan in het Zuiden van Iran. Ze waren de oorlog tussen Iran en Irak ontvlucht. Ze waren met vele andere vluchtelingen ondergebracht in een half afgebouwde flat om de hoek van mijn ouderlijk huis. Kort daarna ontmoette ik een groep jonge mannen uit Afghanistan. De Sovjet Unie had hun land bezet. Ze zochten bescherming in mijn vaderland: Iran.
Twee jaar later was ik zelf vluchteling. Mijn vlucht uit Iran voerde mij door Iraans Koerdistan. Ik was op de vlucht én zwanger. Ik kon medelijden zien in de ogen van de Koerdische vrouwen die mij met mijn dikke buik onderweg zagen. Ze hadden naast hun gastvrijheid ook een advies voor mij: ‘Noem je kind Avareh’, zeiden ze. Avareh betekent ‘de ontheemde.’ Mijn zoon heet Homam. Dat betekent ‘vrije mens.’
Leven op een straathoek
Ik heb sindsdien vele vluchtelingen ontmoet. In Pakistan, Congo, Darfur, Zuid Sudan, Uganda, Palestina, Libanon, Jordanië en in Nederland. De opvang is meestal erbarmelijk. De half afgebouwde flat om de hoek van mijn ouderlijke huis in Teheran staat voor mij symbool voor al die barakken, tenten en straathoeken waar vluchtelingen moeten leven.
Dit weekend kwam ik terug uit Griekenland. Ik was op Lesbos en zag honderden mannen, vrouwen, kinderen en baby’s op de vlucht. Ik hoorde veel verhalen. Sommige mensen waren lang onderweg, anderen korter. Oud en jong. Gezond en ziek. Man en vrouw. Maar één ding hebben ze gemeen: ze hebben angst en gevaar doorstaan. Alles op alles gezet. De koude en onvoorspelbare zee getrotseerd om hun doel te bereiken. Om Europa te bereiken. Om zich veilig te voelen. Om een betere toekomst voor hun familie en kinderen op te bouwen. De opvang op Lesbos is alles behalve hartelijk en de omstandigheden daar zijn erbarmelijk. Toch overheerst de opluchting, het gehaald te hebben. En de hoop op betere tijden is overal voelbaar.
In gesprek met een Afghaanse vluchteling, in Farsi, de taal die we beide spreken. Foto: Oxfam Novib
Eén ervaring is sinds mijn eerste ontmoeting met een vluchteling niet veranderd. In feite is het een constante factor in de geschiedenis van de mensheid: Vluchten is geen keus. Oorlog, tirannie, uitsluiting en onrecht zetten mensen aan tot vlucht.
In Griekenland zag ik heel veel kinderen en baby’s die nu ontheemd zijn. Zij verdienen het vrije mensen te worden.
Mensonterende omstandigheden
We leven in tijden van verwarring. Het lijkt er op dat we op geen enkele zekerheid meer kunnen rekenen. Tijdens mijn bezoek aan vluchtelingenkampen op Lesbos hoorde ik steeds weer deze vragen: Waarom? En: wat te doen?
Vertwijfelde vluchtelingen die na een gevaarlijke reis onder mensonterende omstandigheden worden opgevangen door de rijkste landen ter wereld vragen zich af waarom zo weinigen hun noodsituatie begrijpen. Waarom zijn er zovelen die hen liefst direct weer zien vertrekken? Terug naar oorlogsgebieden en de tirannie waaraan ze ontvlucht zijn?
Hoda is een jonge Syrische vrouw, die uitgeput en vermoeid met haar baby van één maand, zat te wachten om zich te registreren. Zij wist niet of, en zo ja wanneer, zij verenigd zou worden met haar man in Duitsland.
Hoda en haar zoon Mari weten niet of ze bij hun man en vader in Duitsland kunnen komen. Foto: Oxfam Novib
Een andere jonge Syrische vrouw met twee kinderen was twee uur eerder aangekomen. In een staat van opluchting kon ze het nog steeds niet bevatten dat zij het hadden gehaald. Haar man is in de bloedige Syrische burgeroorlog overleden. Beide vrouwen vroegen mij hoelang ik dacht dat de wereld de wreedheden in Syrië kan aanschouwen zonder er iets aan te doen. Hun persoonlijk leed achtten ze als klein leed vergeleken met wat er in hun land gaande is. Waarom stopt niemand het bloedvergieten? Waar zijn de leiders die opkomen voor vrede?
De Afghaan Hamid en zijn negenhoofdige familie zijn bijna veertig dagen geleden uit Kaboel vertrokken. Via Pakistan, Iran en Turkije reisde hij naar Griekenland. Hamid wil weten waarom de wereld niet begrijpt dat na meer dan 35 jaar buitenlandse interventies in Afghanistan het land tot op het bot ziek, verwond, wantrouwend en hopeloos verdeeld is. Nog steeds is zijn land gegijzeld door extremisme en bruut geweld. Hamid en zijn gezin moesten weg omdat het leven daar zo onveilig is. Geen toekomst en perspectief voor kinderen. Waarom neemt niemand verantwoordelijkheid voor de gevolgen van een situatie waar zovelen aan hebben bijgedragen?
Waarom neemt niemand verantwoordelijkheid?
Er zijn vele burgers, vrijwilligers en medewerkers van hulporganisaties, zoals mijn eigen collega’s, die proberen orde te scheppen in de chaos op Lesbos en de nood van honderdduizenden mensen iets te verlichten. Zij vragen luid en duidelijk: wat te doen aan deze onhoudbare situatie? Waarom zien wij geen leiders die verantwoordelijkheid nemen en de weg wijzen hoe orde op zaken te stellen?
We leven in een tijd van verwarring en onzekerheid, waar wantrouwen overheerst. Gemeenschappelijke waarden zijn diep aangetast. In tijden waarin geweld en terreur overal kunnen toeslaan, waarin hebzucht en egoïsme voor velen de nieuwe ‘deugden’ zijn. In deze verwarrende tijden waar het prediken van haat gelijk gesteld is aan de vrijheid van meningsuiting, in deze tijden hebben we meer dan ooit behoefte aan wijze, samenbindende en inspirerende, rechtvaardige leiders!
Zwemvesten op het strand zijn stille getuigen van wat leiders op dit moment laten gebeuren. Foto: Oxfam Novib
Waar zijn de leiders…
Waar zijn de rechtvaardige leiders die ten aanzien van de komst van vluchtelingen opstaan en zeggen dat migratie van alle tijden is? Nieuwe landen, samenlevingen en continenten zijn opgebouwd en tot bloei en grote hoogtes gebracht door migranten.
Waar zijn de leiders die zeggen dat gedwongen migratie altijd ongewenst is? Gedwongen te moeten vluchten is pijnlijk. Ballingschap is verlies.
Wie legt uit dat oorlogen en schendingen van mensenrechten tot vluchtelingenbewegingen leiden? Dat na de grootste verschrikking van onze tijd, na de Tweede Wereldoorlog, we als een daad van beschaving met elkaar hebben afgesproken dat vluchtelingen en slachtoffers van geweld en vervolging, recht hebben op bescherming?
Het is een schande dat in afgelopen jaren meer dan 31.000 mensen zijn overleden of vermist geraakt op hun weg naar Europa. Op hun tocht naar veiligheid en een beter leven. Dat hadden wij moeten voorkomen.
Welke politiek leider staat er voor dat we veilige manieren moeten vinden om mensen die bescherming nodig hebben hiernaartoe te laten komen?
Welke leider verklaart dat we onze beschaving hoog moeten houden en dat we ze meten aan hoe we met kwetsbaren omgaan, met onze ouderen, met onze kinderen, met zwakkeren in onze samenleving en met ontheemden die in nood bij ons bescherming zoeken?
Waar blijven de leiders die opstaan en vertellen dat we in een van de rijkste en veiligste landen ter wereld leven? Dat deze rijkdom niet beschermd kan worden door hoge muren? Nee, de beste bescherming voor onze manier van leven is om ook veiligheid en welzijn te bevorderen elders in de wereld.
Welke leider legt uit dat het gooien van bommen de situatie nog erger maakt. Wrok en haat worden verder gevoed. Een oorlog heeft nog nooit een probleem opgelost.
Ik zoek en vind zo weinig dat hoop geeft. Ik zoek en vind veel bange leiders. Ik kijk om me heen en zie veel rattenvangers, en zo weinig rechtvaardige leiders.
Is het te veel verlangd van onze politieke leiders, om in deze onzekere en verwarrende tijden op die manier verantwoordelijkheid te nemen?
Geef voor maaltijden, slaapzakken en winterkleding.
