Waarom wij aandacht besteden aan het Nederlandse slavernijverleden

Het is ruim 150 jaar geleden dat de slavernij werd afgeschaft in de voormalige Nederlandse koloniën. Hoog tijd dat wij hier als Oxfam Novib bij stilstaan. Want ons werk, de wereldwijde strijd tegen ongelijkheid, heeft direct te maken met het koloniale verleden en het slavernijverleden. Waarom, en hoe wij daarmee omgaan, lees je hier. 

Ruim 150 jaar na afschaffing slavernij

Op 1 juli 1863 werd slavernij in de voormalige Nederlandse koloniën afgeschaft. Maar omdat het tot 1873 duurde tot alle tot slaaf gemaakten vrij waren, was het op 1 juli 2023 150 jaar geleden na de afschaffing. Een belangrijk moment in de Nederlandse geschiedenis, maar ook voor Oxfam Novib.  

Hoe het slavernijverleden doorwerkt in het nu 

De gevolgen van het kolonialisme en slavernijverleden zijn 150 jaar later nog steeds voelbaar in de samenleving. Dit verleden is ook onlosmakelijk verbonden met het werk van Oxfam Novib. Ongelijkheid wereldwijd, maar ook in Nederland, is namelijk een gevolg van dit gedeelde verleden.  

In Nederland uiten de sporen zich in institutioneel racisme, economische ongelijkheid en kansenongelijkheid in bijvoorbeeld het onderwijs of op de arbeidsmarkt. Internationaal kun je het onder andere terugzien in ongelijke verhoudingen tussen economisch sterkere landen en landen met opkomende economieën.

Veel koloniale verhoudingen worden nog steeds in stand gehouden. Denk aan belastingontwijking, waardoor landen in bijvoorbeeld Afrika jaarlijks miljarden aan belastinggeld mislopen. Denk ook aan de klimaatcrisis, die wordt veroorzaakt door roofbouw die in gang is gezet door Europese kolonisten. En de ongelijke verhoudingen uiten zich in ons migratiebeleid, dat de grenzen van Europa – die zelf een koloniale oorsprong hebben – tot een van de dodelijkste grenzen van het moment maakt.  

Koloniale sporen in ontwikkelingswerk 

Wij strijden tegen al deze grote crises die het gevolg zijn van (koloniale) ongelijkheid, maar tegelijkertijd maken we ook deel uit van dat ongelijke systeem. Ontwikkelingssamenwerking vloeit namelijk voort uit het kolonialisme en leunt er nog steeds op.  

Ongelijkheid werd versterkt in koloniale tijden en de oplossing is eigenlijk net zo koloniaal. Het overkoepelende doel van ontwikkelingswerk is meer gelijkheid en minder armoede. Maar de manieren waarop het werk wordt uitgevoerd, zijn vaak door economisch minder sterke landen te ‘moderniseren’ volgens ‘westerse’ denk- en werkwijzen. Met de overtuiging dat dit de beste manier is. Zo houden we koloniale (ver)houdingen wereldwijd en in de huidige ontwikkelingssector in stand. 

Tijd om te dekoloniseren, dus. Een manier om anders om te gaan met de bestaande verhoudingen, is door kritischer te kijken naar wat werkt in de landen waar we werken. Door rekening te houden met de kennis en rijkdom die de landen zelf al hebben. Daarom is het in samenwerkingen heel belangrijk om te werken met organisaties in deze landen. Zij weten waar de behoefte ligt en wat de meest passende aanpak in het land is. Samenwerkingen op basis van gelijkwaardigheid zijn voor Oxfam Novib een noodzakelijke voorwaarde voor dekolonisatie in de sector. 

Dekolonisatie bij Oxfam Novib 

Dekolonisatie is geen nieuw thema binnen Oxfam Novib. Het verwijt: ‘Zij hebben wel óver ons geschreven, maar ons nooit aan het woord gelaten’ was voor Novib in 1975 de reden om een boekenserie uit te geven. De boeken waren niet alleen van belang vanwege hun literaire kwaliteit, maar juist ook om het vertekende beeld van mensen in Nederland over armere landen recht te trekken.  

Het idee was oorspronkelijk om twaalf boeken te vertalen en uit te geven, maar al snel werd dat losgelaten. Zo werd in 1986 een antiracisme-reeks uitgebracht, om meer bewustzijn te creëren over racisme in Nederland. Vandaag de dag kun je nog steeds door Oxfam Novib geselecteerde boeken kopen via onze webshop. 

Kortom, bij Oxfam Novib vinden wij het belangrijk om onze verantwoordelijkheid te nemen als ngo, zowel binnen de organisatie als naar buiten toe. Daar werken we hard aan, maar we hebben nog een lange weg te gaan. Daarbij ligt de focus op: 

• Erkennen dat de sector gebaseerd is op koloniale sporen. We reflecteren op hoe we deze sporen nog in ons werk zien en zetten ons in om deze een voor een aan te pakken. 
• Actief bezig zijn met dekolonisatie van ons werk. Bijvoorbeeld door onze middelen en kennis in te zetten om het werk van onze partners wereldwijd te versterken. Zo kunnen zij hun platform vergroten en meer impact maken, om juist die grote crises als migratie, klimaatverandering en belastingontwijking aan te pakken. 
• Bewustzijn creëren en gesprekken voeren. Bijvoorbeeld met onze partners, maar ook met jullie, onze supporters. Want gelijkheid wereldwijd, dat bereiken we alleen samen.