Oprichting van Oxfam Novib
Ons verhaal begint in 1956. Enkele betrokken Nederlanders besluiten om mensen in nood structureel te gaan helpen. Want bij de watersnoodramp van 1953 krijgt Nederland veel hulp uit het buitenland en na de wederopbouw is het onze beurt om anderen bij te staan.
Watersnoodramp
In de nacht van 31 januari 1953 stijgt het water van de Noordzee tot gevaarlijke hoogtes door een zware stormvloed gecombineerd met springtij. Tal van dijken in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant breken. Ruim 1800 Nederlanders komen om het leven, 100.000 mensen zijn hun huis en bezittingen kwijt.
‘Nu wij!’
Nederland krijgt veel hulp uit het buitenland. Dit zet mensen aan het denken: zouden wij ook niet vaker hulp kunnen bieden aan anderen? Dominee en vredesactivist Johannes Hugenholtz heeft al sinds 1950 plannen voor een ‘volksbeweging’ voor mondiale solidariteit. Op nationaal en internationaal niveau brengt hij invloedrijke mensen bij elkaar voor een maatschappelijke beweging voor internationale bijstand. Na de watersnoodramp komt dit proces in een stroomversnelling.
In dezelfde periode schrijft medestander en hoofdredacteur van Vrij Nederland, Johan Winkler, het artikel ‘Nu wij!’ waarin hij zich afvraagt waarom zoveel landen bereid zijn om Nederland te helpen, terwijl er miljoenen anderen zijn die ook hulp nodig hebben. Winkler roept Nederlanders op om in actie te komen tegen armoede elders in de wereld.
Pleinpreken
Pater Simon Jelsma maakt in 1954 dezelfde gedachten hoorbaar. In zijn tweewekelijkse pleinpreken pleit hij voor het verminderen van de wereldwijde armoede en voor een wereld die rechtvaardiger is. Honderden mensen komen kijken en luisteren naar wat Jelsma te vertellen heeft. In het maandblad Plein 1954 schrijft Jelsma over de tegenstellingen tussen arm en rijk.
‘Geachte vrije mensen van het Westen, er klopt iets niet. Op een verschrikkelijke, verbijsterende manier klopt er iets niet. Er is iets afschuwelijks aan de gang. Met miljoenen mensen die door ons te bereiken zijn. Hebben wij geen tijd om te helpen? Geen voedsel? Geen geld? Of geen geweten?’
Oprichting Novib
De pleinpreken van Jelsma trekken de aandacht van de media, net als de maatschappelijke missie van Hugenholtz. Hugenholtz heeft een jaar eerder een groep opgericht en vraagt in 1954 aan Jelsma om zich bij de groep te voegen. Samen met econoom en Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen, Egbert de Vries, Henk Oosterhuis en Jan Eggink zijn ze de grondleggers van de eerste ontwikkelingshulporganisatie in Nederland.
Op 23 maart 1956 is het zover: Novib, de Nederlandse Organisatie voor Internationale Bijstand is een feit. Prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld is algemeen voorzitter van de stichting van 1956 tot 1971.
Gerechtigheid en solidariteit
Novib’s doelstelling is dan ‘het bevorderen van internationale gerechtigheid en solidariteit door het verlenen van technische, economische en financiële bijstand, waar zulks gewenst is in overleg en samenwerking met desbetreffende internationale organisaties', 'volk en regering van Nederland op te wekken tot een rechtvaardige bijdrage ter opheffing van deze noden' door ‘het Nederlandse volk in ruime en objectieve zin voor te lichten omtrent de noden van andere volken of volksgroepen, waar ook ter wereld’ en door ‘het ontwerpen en uitvoeren, bevorderen en coördineren van acties die op de doelstelling gericht zijn’.
Zie hier de unieke combinatie van het werk van Novib: enerzijds directe hulp in landen waar het nodig is, anderzijds lobby bij overheden en organisaties, en campagne voeren voor bewustwording in Nederland. Toen en nu nog steeds.
Jelsma over ontwikkelingssamenwerking
Enkele jaren geleden bezochten we Simon Jelsma. Jelsma blikt terug op de geschiedenis van Oxfam Novib en reflecteert op het belang van ontwikkelingssamenwerking.
‘Tussen 1954 en nu is er heel veel gebeurd. Er zijn scholen gebouwd, er zijn mensen verzelfstandigd. En er is microkrediet ontstaan, een prachtige uitvinding. Er is nog heel veel te doen en er wordt heel veel gedaan.’
