Als je langer kijkt naar het regeerakkoord
Dinsdag presenteerde het nieuwe kabinet haar regeerakkoord. Hierin staan alle plannen voor Nederland die de regering de komende vier jaar wil uitvoeren. Voor ontwikkelingssamenwerking wil Rutte III onder andere extreme armoede en klimaatverandering aanpakken. Een nobel streven. Maar de oplossingen zijn halfslachtig.
Met veel belangstelling heeft Oxfam Novib op de presentatie van het Regeerakkoord gewacht. Twee jaar nadat Nederlandhaar handtekening heeft gezet onder de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDGs) en de Agenda 2030 dient een nieuw kabinet nu door te pakken. Armoede, groeiende honger, extreme ongelijkheid en klimaatverandering zijn de grote uitdagingen van onze tijd. Volgens het Regeerakkoord gaat het nieuwe kabinet ook in toekomst inzetten op armoedebestrijding, economische ontwikkeling en klimaatverandering. Onderdeel van deze inzet zullen ook in de toekomst de 4 speerpunten van het huidigeontwikkelingsbeleid- voedselzekerheid, seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR), water en rechtstaatbevordering, zijn. Dit is belangrijk want dit zijn interventies die zinvol zijn en waarmee Nederland resultaten boekt.Hoe Nederland in de toekomst de Agenda voor Hulp en Handel gaat vormgeven blijft onduidelijk. De regering blijft inzetten op IMVO convenanten, die nu al een onderdeel zijn van die Agenda maar het is ook duidelijk dat het ontwikkelingsbeleid nog een nieuw taak erbij krijgt: de oorzaken en gevolgen van migratie aan te pakken. Dit is deels een voortzetting van het oude beleid maar het nieuwe kabinet gaat hier nieuwe invulling aan geven.
Lees hieronder onze reactie op specifieke onderdelen van het regeerakkoord op ontwikkelingssamenwerking
Het budget voor ontwikkelingssamenwerking
Het kabinet Rutte III breekt met een lange reeks van bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Dat is goed nieuws. Maar ondanks de oplevende Nederlandse economie laat kabinet Rutte III het na om voldoende geld uit te trekken om de internationale problemen van armoede en instabiliteit structureel aan te pakken. De reparaties op de voorgaande bezuinigingen zijn te weinig om echt een deuk te slaan in extreme armoede en ongelijkheid. Met de begroting die het demissionaire kabinet Rutte II op Prinsjesdag presenteerde, zou Nederland over 4 jaar in 2021- slechts 0.49% van haar economische kracht uitgeven voor ontwikkelingssamenwerking. Ondanks de extra miljoenen euro’s van Rutte III nu ter beschikking stelt, zal het budget in 2021 niet uitkomen boven de 0.55% van het nationale inkomen- net zo laag als in 1973. De internationale 0.7 norm zal dus de komende regeerperiode ondanks uitgebreide adviezen van belangrijke denktanks niet worden gehaald. Drie van de vier partijen in het nieuwe kabinet beloofden in hun verkiezingsprogramma om meer te investeren in ontwikkelingssamenwerking. Partijen als D66 en Christenunie wilden zelfs (meer dan) een miljard euro aan het budget toevoegen. Helaas is het gebleven bij grotendeels incidentele verhogingen.
Daar komt bij dat het nieuwe kabinet een flink deel van het budget in eigen land gaat besteden. Zo gaat de regering ook de komende jaren de kosten voor de eerstejaarsopvang van asielzoekers volledig toerekenen aan het budget voor ontwikkelingssamenwerking. Dit geld wordt in Nederland uitgegeven en niet in de allerarmste landen. Eerdere berichten uit de formatie deden vermoeden dat het nieuwe kabinet de asieltoerekening zou beperken, maar die plannen zijn helaas gesneuveld. Ook lijkt het erop dat ontwikkelingsbudget de komende jaren zal worden ingezet als financiering van Nederlandse bedrijven (onder andere: exportsubsidies, leningen, garanties).
Tenslotte wil het nieuwe kabinet wil dat alle 'extra middelen' worden ingezet om de gevolgen en oorzaken van migratie aan te pakken. Nu al worden migratieafspraken met derde landen, die deels inzetten op het managen van migratie en deels op het bevorderen van ontwikkeling, gefinancierd uit het ontwikkelingsbudget-vooral uit het Europees ontwikkelingsbudget. Nederland levert daar een bijdrage aan. Als we nu de gevolgen van migratie -welke dat dan ook mogen zijn en voor wie?- uit het ontwikkelingsbudget financieren, is dat contraproductief. Ontwikkelingsgeld dient ingezet te worden voor sociale en economische ontwikkeling in de allerarmste landen. Het versterken van grensbewaking of het trainen van de Libische kustwacht is geen taak van ontwikkelingssamenwerking.
Klimaatverandering
Bij de presentatie van het regeerakkoord stelden de partijen dat dit het ‘groenste regeerakkoord ooit’ is. Helaas blijken de plannen voor internationale klimaatfinanciering een lege huls. In vele arme landen is klimaatverandering al lang een feit. Daarom moet er volgens het akkoord van Parijs moeten er vele miljarden aan klimaatfinanciering komen voor de allerarmsten landen om hen te helpen zich beter aan te passen aan de gevolgen. Extra middelen voor klimaatfinanciering worden helaas niet beschikbaar gemaakt. Die zouden dan, zoals er nu al wordt gedaan, verder uit het OS budget moeten worden betaald. Maar gezien de bedragen die er vrij komen, is dat niet genoeg. Volgens het regeerakkoord komt er een nieuw ‘ nationaal klimaatfonds’ maar hoe dat fonds in elkaar zit en of er extra middelen worden vrij gemaakt via de overheid en de private sector, is onduidelijk. Hier was meer ambitie en inzet hard nodig geweest.
Belastingontwijking
Rutte III kiest voor een uitgebreid pakket aan belastingverlaging voor bedrijven. Zo wordt bijvoorbeeld het tarief voor de winstbelasting verlaagt en de dividendbelasting geschrapt. Daarmee zijn de winnaars van dit regeerakkoord de grote bedrijven. En dat terwijl Nederlanders met steeds meer verontwaardiging reageren op de bestaande belastingwetgeving, die Nederland internationaal als belastingparadijs kwalificeert.
Door de winstbelasting te verlagen doet Nederland mee aan een race naar de bodem waardoor overheidsinkomsten uit winstbelasting steeds verder teruglopen en de rekening belandt bij de gemiddelde burgers: want wie anders moet bijdragen aan de stijgende kosten van de gezondheidszorg of de noodzakelijk investeringen in onderwijzers wereldwijd. En juist ontwikkelingslanden lopen jaarlijks enorme bedragen mis door deze race naar de bodem.
Het schrappen van de dividendbelasting is een cadeau aan aandeelhouders, die de Nederlandse positie als koploper in Europa, als het gaat om belastingparadijzen, alleen maar verder bevestigt. Ook trekt de Nederlandse overheid haar steun terug aan publieke transparantie van bedrijven over waar ze actief zijn en waar ze belasting betalen (per land, wereldwijd). Dit is een zwaar verlies: zelfs wat betreft transparantie wil Nederland blijkbaar geen leiderschap meer tonen. Die publieke transparantie is vooral voor ontwikkelingslanden enorm belangrijk. En ook heeft de inzet van Rutte II op transparantie ervoor gezorgd dat in Europa de afgelopen jaren stappen zijn gezet om transparantie over waar bedrijven belasting betalen te vergroten.
Hoewel het regeerakkoord ook enkele maatregelen bevat om belastingontwijking terug te dringen, is er veel meer mogelijk en meer nodig. Zo zou dit kabinet effectieve regels moeten invoeren tegen het parkeren van winsten in belastingparadijzen. Dit kabinet moet durf en leiderschap tonen, juist als het gaat om de internationale race naar de bodem op belastingen een halt toe te roepen. Alleen zo kunnen we met vertrouwen naar de toekomst kijken.
Migratie
Helaas bouwt het nieuwe kabinet luchtkastelen als het om asiel en migratie gaat. Nieuwe migratieafspraken met derde landen, vaak landen die kampen met armoede en mensenrechtenschendingen, worden gepresenteerd als de oplossing om vluchtelingen vooral ‘in de regio’ te houden. Asielprocedures worden uitbesteed aan landen waar zo’n procedure momenteel niet aanwezig is of nog in de kinderschoenen staat. Wij vrezen daarom dat mensen die recht hebben op bescherming geen eerlijke asielprocedure zullen krijgen. Het nieuwe kabinet lijkt bovendien door vluchtelingenafspraken met derde landen het recht op asiel in Nederland af te willen bouwen.
Een van Oxfam Novib’s kernpunten voor de formatie was dat Nederland veel vluchtelingen via hervestigingsprogramma’s van de VN zou opnemen. Helaas stelt het kabinet nu voor slechts 750 vluchtelingen per jaar uit te nodigen. Een rijk land als Nederland kan en moet meer bijdragen aan internationale solidariteit dan dit. Dit voornemen is dan ook weinig solidair met de landen in de regio, waaronder ook zeer arme landen zoals Oeganda, die bijna 90% van alle vluchtelingen opvangen.
Voorafgaand aan de verkiezingen was de inzet van de partijen op migratie een belangrijk punt. Oxfam Novib lanceerde toen de Humanity Checker om te bepalen hoe ‘menselijk’ de beloften van partijen op het thema migratie waren. Toekomstige regeringspartij D66 kwam toen het beste uit deze checker, ChristenUnie was goede tweede. Het lijkt er nu op dat deze beloften van D66 en ChristenUnie alleen geldig zijn vóór de verkiezingen.
Had het anders gekund?
Voor de verkiezingen kwamen we met adviezen hoe de onderhandelaars de grote problemen van onze tijd konden oplossen. Lees deze nog een keer terug: https://www.oxfamnovib.nl/nieuws/vijf-punten-voor-de-onderhandelaars
Ontwikkelingssamenwerking levert en daarom is het goed dat het nieuwe kabinet blijft inzetten op ontwikkelingssamenwerking en er nieuwe middelen bij komen om eerste stappen te zetten en de bezuinigingen van de eerdere kabinetten terug te draaien. Echter moet er meer gebeuren. De 4 partijen geven in hun regeerakkoord terecht aan dat voor toekomstig ontwikkelingsbeleid meerwaarde en impact leidend zullen zijn. Wat de nieuwe plannen voor ontwikkelingssamenwerking betreft zal de impact -zonder wijzigingen-beperkt blijven. En nieuwe belastingplannen hebben zeker geen meerwaarde voor de allerarmste landen.
