Detailhandel kan zich niet achter consument verschuilen
Anouk Franck, expert mensenrechten en bedrijfsleven, Oxfam Novib
Vele recente rapporten, waaronder een aantal van Oxfam, laten zien dat de manier waarop de mensheid de planeet uitwoont niet houdbaar is. Ook is de uitbuiting van kleine producenten en arbeiders, vaak vrouwen, in de voedsel-, kleding- en mijnbouwindustrie, ons al jaren een doorn in het oog. Wat doet de detailhandel, die een belangrijke schakel vormt tussen consumenten en miljoenen arbeiders en boeren, hieraan?
Een recente serie artikelen in het Financieel Dagblad getiteld “Duurzame Detailhandel” geeft een ontluisterend inkijkje in het gebrek aan duurzame ambities en acties van een aantal bekende bedrijven. Multinationals als Ikea en Unilever en het Nederlandse Kruidvat delen hun overwegingen voor de slakkengang waarmee ze uitbuiting in hun ketens en uitputting van de planeet aanpakken.
Op papier is de bereidheid om verantwoordelijkheid te nemen voor mensenrechten in productieketens toegenomen, zoals Nederlandse supermarkten en Unilever recent lieten zien met hun beloftes rondom leefbaar loon en inkomen. Maar deze beloftes moeten snel worden omgezet in actie.
Eén excuus komt steeds terug: De consument kiest niet voor duurzaam en we kunnen de consument toch niet teleurstellen! Dat bedrijven zich verschuilen achter de consument is het toppunt van hypocrisie. Bedrijven zelf hebben immers omwille van marktaandeel, omzet en winsten decennia geleden een race to the bottom in gang gezet. Zij zijn het die consumenten dagelijks verleiden tot het kopen van goedkope producten waar te vaak een wereld van leed achter schuilgaat. Voor de consument is het onmogelijk om alle milieu- en mensenrechtenschendingen te overzien die achter een product kunnen schuilen.
Bedrijven kunnen wel degelijk laten zien dat zij hun eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen. De CEO van Kruidvat bevestigde in zijn interview dat het mogelijk is de consument niet voor onmogelijk keuzes te stellen door binnen no-time een niet-duurzaam product als waterballonnen uit de schappen te halen. Veel meer daadkracht en snelle actie is vereist van bedrijven om ervoor te zorgen dat al onze boodschappen vrij zijn van mensenleed en milieuschade.
Een echt ander geluid in de FD reeks komt van het Amerikaanse buitensportmerk Patagonia. Dat kiest bewust niet voor alleen maar groei, maar stelt duurzaamheid voorop. Patagonia probeert niet de consument vooral meer of zelfs kwalitatief slechte producten aan te smeren. Het bedrijf biedt bijvoorbeeld aan om kleding te repareren.
Patagonia is helaas de uitzondering. Uit eigen beweging hebben nog maar weinig bedrijven hun niet-duurzame bedrijfsmodel veranderd. Het is opmerkelijk dat Patagonia het enige bedrijf is dat expliciet pleit voor regelgeving in de FD serie. Om het gedrag van bedrijven te veranderen, moet de Nederlandse overheid nu écht regels gaan stellen voor bedrijven. Het moet niet langer mogelijk zijn om mensenrechten en milieu aan je laars te lappen bij het produceren van onze boodschappen. Dat is de toekomst waar ook consumenten bij gebaat zijn. En voor bedrijven schept regelgeving duidelijkheid en een gelijk speelveld.
Machtige bedrijven met hun miljoenenwinsten kunnen intussen niet op hun handen blijven zitten, maar moeten vaart maken met het aanpassen van hun bedrijfsmodellen. Weg van winst voor enkelen, naar lange-termijn welzijn, eerlijke verdeling van waarde en duurzaamheid voor iedereen. Daarmee kunnen ze de toekomst van de planeet en mensheid veiligstellen. Als grote, invloedrijke partijen moeten zij niet alleen veel meer doen om schade te beperken, maar ook bijdragen aan een inclusieve, duurzame economie.
En de consument? Die kan kiezen voor de meest duurzame producten, maar ook op een andere manier invloed uitoefenen: als bezorgde burger, door zich uit te spreken richting bedrijven en de overheid.
Anouk Franck, expert mensenrechten en bedrijfsleven, Oxfam Novib
