Het Klimaatakkoord is nog niet af
Hoe een Netflix-film pijnlijk duidelijk maakt wat er in het Nederlandse Klimaatakkoord ontbreekt. Een blog door Hugo Hooijer, beleidsadviseur klimaat bij Oxfam Novib.
Sinds enkele weken is de film The Boy Who Harnassed The Wind te zien op Netflix. In het eerste half uur toont de film precies wat klimaatverandering betekent in ontwikkelingslanden. De inwoners van een dorp in Malawi worstelen met langdurige droogte, hevige regen en mislukkende oogsten.
Na de zoveelste droogte zijn enkele boeren in het dorp genoodzaakt hun land te verkopen aan een nabijgelegen tabaksplantage. Die kapt alle bomen om. Na een tijdje komt er toch regen, maar die is veel heviger dan normaal. En doordat er nu minder bomen zijn, spoelt de bodem weg. De boeren die nog land hebben zijn net klaar met inzaaien. De kostbare zaden spoelen weg, waardoor ook de volgende oogst mislukt. Daarna hebben ook de laatst overgebleven boeren geen andere mogelijkheid dan hun land, van generatie op generatie overgeërfd, aan de plantage te verkopen - voor een habbekrats.
Video
Op deze plek staat een YouTube video. YouTube plaatst cookies.
Als je die hier wilt bekijken, kies dan bij cookie-instellingen dat je social media cookies accepteert.
Of bekijk de video buiten deze site op YouTube.
The Boy Who Harnassed The Wind maakt inzichtelijk hoe klimaatverandering niet alleen in de toekomst, maar ook nu al grote gevolgen heeft. Dit aspect van klimaatverandering wordt veel te weinig gehoord. Kortgeleden nog vroeg een hoogopgeleide, krantlezende vriend aan mij: ‘Klimaatverandering? Joh, denk je echt dat dat een probleem is?’. Zijn vraag was oprecht, hij kon zich niet zo voorstellen dat ik mij daar druk om maakte. Vanuit Nederlands perspectief is dat te begrijpen. De impact van klimaatverandering is hier nog grotendeels hypothetisch. Dat is niet overal ter wereld zo. In Afrika en in veel ontwikkelingslanden daarbuiten is klimaatverandering een clear and present danger.
Steun voor aanpassingen aan het veranderende klimaat
Gelukkig is er in het Klimaatakkoord van Parijs in 2015 vastgelegd dat ontwikkelingslanden steun krijgen van rijke landen voor de aanpassing aan het veranderde klimaat. In vakjargon heet dit klimaatadaptatie. Adaptatie is dat wat een land weerbaarder maakt tegen de impact van extreem weer. Denk hierbij aan stormbestendige huizen, waterafvoer om overstromingen te voorkomen, zaden en gewassen die beter tegen droogte kunnen en de ontwikkeling van lokale kennis op dit gebied. In Parijs is afgesproken dat er vanaf 2020 jaarlijks 100 miljard dollar naar ontwikkelingslanden gaat.
Het klimaatakkoord is nog niet af
Onze overheid heeft afgelopen juni een nationaal klimaatakkoord gesloten met bedrijven en maatschappelijke organisaties om het Klimaatakkoord van Parijs uit te voeren. Vreemd genoeg ontbreekt klimaatsteun aan ontwikkelingslanden in het nationale klimaatakkoord. Het akkoord gaat alleen over Nederland en wat er binnen onze grenzen moet gebeuren. De positie van de meest kwetsbare mensen, zoals de Malawische boeren wiens land wegspoelt, wordt daarmee over het hoofd gezien. Terwijl Nederland in Parijs wel de verplichting is aangegaan om deze mensen te steunen.
Goochelen met geld voor klimaatsteun
Om de belofte van Parijs in te lossen, moet Nederland vanaf 2020 jaarlijks €1,25 miljard aan klimaatsteun leveren. De overheid rapporteert hier jaarlijks over. In 2018 was de totale klimaatsteun al bijna een miljard. Maar dat is inclusief investeringen van bedrijven. Die gaan vrijwel volledig naar ‘mitigatie’, zoals zonne- en windenergie. Dat is begrijpelijk, want daar valt winst mee te maken. Maar daar hebben de mensen die nu al hun vee of gewassen verliezen door klimaatverandering niets aan.
Klimaatsteun ten koste van ontwikkelingsgeld
De Nederlandse overheid haalt al haar klimaatsteun uit het budget voor ontwikkelingssamenwerking. Dit gaat ten koste van de financiering van andere ontwikkelingsdoelen, zoals gezondheidszorg of rechtsstaatontwikkeling. Internationaal is afgesproken om klimaatsteun niet uit ontwikkelingsgeld te betalen, maar Nederland doet dit dus wel. Het geld dat naar klimaat gaat, gaat daarmee direct ten koste van de armste en meest kwetsbare mensen.
Klimaatadaptatie onderdeel van Klimaatakkoord
Er is in Nederland nog genoeg te doen. De uitstoot van broeikasgassen moet omlaag en de dijken omhoog, om maar een paar miljardenoperaties te noemen. Hoe veelomvattend het Klimaatakkoord ook is, het gaat niet over de impact van klimaatverandering die er nu al is. Wil Nederland daadwerkelijk het internationale Klimaatverdrag van Parijs uitvoeren, dan moet ook klimaatsteun aan ontwikkelingslanden - vooral voor adaptatie - onderdeel worden van ons nationaal Klimaatakkoord. Daarin moet ook vastgelegd worden hoe Nederland nieuwe bronnen voor klimaatsteun gaat vinden, om te voorkomen dat het ontwikkelingssamenwerkingsbudget leegloopt.
Geen spoiler, beloofd
Ik zal niet verklappen hoe The Boy Who Harnassed The Wind eindigt. Het enige wat ik erover zeg is: het komt niet vanzelf goed. Hopelijk gaat mijn hoogopgeleide, krantlezende vriend de film ook eens bekijken.
Oxfam Novib en klimaatactie
Klimaatverandering treft ons allemaal, maar vooral kleinschalige boeren en boerinnen in ontwikkelingslanden. Steeds vaker moeten zij opboksen tegen overstromingen, orkanen en droogtes, die alsmaar heftiger worden. Oxfam Novib eist van de Nederlandse overheid een ambitieus nationaal en internationaal klimaatbeleid, zodat ook ontwikkelingslanden zich kunnen beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
