Monddood door multinationals?
Tweede Kamer, stop het CETA-verdrag!
Het CETA-verdrag is een ingewikkelde regeling, maar met hele concrete gevolgen. Door handelsverdragen als deze dreigen multinationals nóg meer macht te krijgen, en gewone mensen nog minder. Wij laten ons toch niet monddood maken door multinationals? Kom net als collega Henrique in actie en steun de actie die Milieudefensie is gestart om hier een eind aan te maken!
Blog door Henrique Alencar, beleidsadviseur eerlijke belastingen.
Stel je voor....
Stel je voor. Vlak voor de Noordzeekust, ter hoogte van Scheveningen, verrijst een boorplatform. Woedende bewoners ontdekken dat een internationaal bedrijf toestemming heeft gekregen om hier naar olie te boren. Weg zandstrand, dag toerisme, bye-bye zeenatuur; een olielek zal desastreuze gevolgen hebben.
De bewoners organiseren protesten en de demonstraties zwellen aan tot tienduizenden mensen. Uiteindelijk trekt de overheid de boorvergunning in. Iedereen haalt opgelucht adem. Totdat het oliebedrijf terugslaat: de multinational daagt de Nederlandse overheid voor een speciaal tribunaal en eist een enorm bedrag aan schadevergoeding. De overheid ziet zich gedwongen om de olieboringen alsnog toe te staan. De kustbewoners zijn verbijsterd, maar kunnen niets meer doen.
Multinational bedreigt overheid
Onrealistisch verhaal? Helaas niet, zoals de bewoners van het Italiaanse Abruzzo ondervonden. Zij maakten bovenstaande situatie enkele jaren geleden mee. Het tribunaal bestaat echt, en is in het leven geroepen om multinationals nóg meer macht te geven dan ze al hebben.
De naam van deze regeling is Investor-State Dispute Settlement, kortweg ISDS. Als bedrijven vinden dat hun investeringen (boorplatforms bijvoorbeeld) in gevaar komen door overheidsbeleid, kunnen ze die overheid voor een speciaal ISDS-tribunaal slepen. Uitspraken van de rechters zijn bindend en moeten internationaal gehandhaafd worden. Een nationale regering of parlement kan dan hoog of laag springen, maar ze moeten de – vaak exorbitant hoge – boetes betalen. Het effect is dat ze zich wel drie keer bedenken voordat ze een multinational dwarszitten. En als ze dat doen, keren ze vaak op hun schreden terug als de advocaten van de multinational alleen maar dreigen met het tribunaal.
Groot probleem van ISDS is dat het alleen de multinationals beschermt, niet de overheid of de burgers. Zij hebben geen vergelijkbaar – internationaal en bindend – instrument om hun belangen te beschermen. Bovendien zijn de rechtszaken volstrekt ondoorzichtig: hoe een uitspraak tot stand komt, blijft onduidelijk voor de buitenwereld.
Daarom is het zo verontrustend dat ISDS onderdeel is van steeds meer internationale handelsverdragen. Zelfs al zouden we ons massaal verzetten tegen de chloorkippen of op dieren geteste cosmetica die Europa binnen kunnen komen via TTIP (het omstreden verdrag tussen de EU en de VS waarover nog onderhandeld wordt), dan nog maakt dat verzet door ISDS weinig kans. Sterker nog, het Parijse klimaatakkoord kan via ISDS alsnog geblokkeerd worden door multinationals die vinden dat hun investeringen in kolencentrales, pijpleidingen, vliegtuigen of schepen gevaar lopen.
Consumenten en milieu de dupe van CETA
In 2014 onthulde een klokkenluider wat Canada en de EU al vijf jaar lang in het diepste geheim aan het onderhandelden waren m.b.t. een internationaal verdrag mét zo’n investeringsbescherming voor multinationals: CETA. Europese overheden en burgers kwamen massaal in het geweer en de onderhandelaars moesten op zoek naar een alternatief. Maar ook dat werd een exclusieve rechtbank die multinationals de mogelijkheid biedt om overheden voor de rechter te dagen. Bovendien was het tribunaal slechts een van de bezwaren tegen CETA.
Tegelijkertijd zijn afspraken in CETA over duurzaamheid en arbeidsrechten boterzacht. Een schending daarvan kan alleen worden voorgelegd aan een panel van experts dat een vrijblijvend advies kan uitbrengen. Een schril contrast.
Binnenkort beslist de Nederlandse Tweede Kamer of ze akkoord gaat met CETA. Wat ons parlement kiest, is van cruciaal belang voor miljoenen Europese en Canadese burgers. Alle EU-staten moeten namelijk instemmen met CETA – en dat hebben al 14 landen gedaan. Onze Nederlandse parlementariërs kunnen nu de dappere stap nemen en ‘nee’ zeggen tegen dit verdrag. In feite zou dat puur eigenbelang zijn: de Tweede Kamerleden geven namelijk hun eigen zeggenschap uit handen als ze akkoord gaan met CETA, inclusief ISDS-lookalike. Elk internationaal bedrijf met een kantoor in Canada - en dat heeft vrijwel elk Amerikaans bedrijf - kan ons land dan aanklagen in kwesties rond het handelsverdrag. Ook al gaat het om democratisch genomen besluiten in Nederland zelf.
Democratie delft onderspit
De voorbeelden van hoe mis dit kan gaan, zijn talrijk. In Duitsland vocht een multinational maatregelen aan die watervervuiling moesten voorkomen, in Canada de verlaging van medicijnprijzen en in Egypte de verhoging van minimumlonen. In alle gevallen maakten de bedrijven gebruik van een investeringsbescherming à la ISDS, als onderdeel van een internationaal handelsverdrag.
Oxfam verzet zich tegen deze ondemocratische inperking van de invloed van burgers en overheden. In Vietnam bijvoorbeeld, waar oliemultinationals ConocoPhillips en Perenco een investeringsbescherming in een handelsverdrag met Groot-Brittannië misbruiken. Zij proberen te voorkomen dat ze $ 180 miljoen belasting moeten betalen over de verkoop van Vietnamese olievelden en -pijpleidingen (die de toch al niet armlastige bedrijven $ 1,3 miljard oplevert). Belastinggeld dat de Vietnamese overheid hard nodig heeft voor goed onderwijs en verbetering van de gezondheidszorg. De oliebedrijven zetten het complete Vietnamese rechtssysteem buitenspel: ze klagen de overheid aan bij een geheim tribunaal dat notabene in Oostenrijk zetelt. Hoewel het proces van de multinationals tegen Vietnam al in november begint, is nog altijd onbekend wat de procedure is en wie de rechters zijn; zelfs de precieze data zijn niet vrijgegeven.
Tweede Kamer, kom in actie!
Nu de riskante investeringsbescherming via CETA ook onze democratie, consumentenrechten en klimaat- en milieumaatregelen dreigt aan te tasten, komt Oxfam Novib samen met anderen in actie. Wij ondersteunen de campagne van Milieudefensie en roepen iedereen op politici ervan te overtuigen ‘nee’ te zeggen tegen CETA. Kom ook op voor jouw recht en dat van burgers wereldwijd, om je niet monddood te laten maken door de macht van multinationals. Stuur nu een e-mail!
