Verjaardag Paradise Papers: meer toezicht (vereist)

Precies een jaar geleden schokten de Paradise Papers de wereld. Wekenlang volgden onthullingen elkaar op over hoe de allerrijksten van deze aarde geld wegsluizen via belastingparadijzen. Wat heeft het schandaal een jaar na dato opgeleverd? Oxfam Novib: 'Veel bewustwording onder de bevolking en de politiek. Er is een aantal goede maatregelen afgekondigd, al gaan die nog lang niet ver genoeg.'

Mede dankzij de Paradise Papers is er In het afgelopen jaar veel over belastingen in het nieuws geweest. Nog maar kort geleden is de afschaffing van de dividendbelasting op het nippertje niet doorgegaan. En in maart deed het kabinet mooie beloftes om belastingontwijking serieus aan te pakken. Helaas bleek op Prinsjesdag dat de uitwerking van deze beloftes erg zwak en onvoldoende is om belastingontwijking via Nederland serieus aan te pakken.

Naast het feit dat 5 November 2018 het jubileum van de Paradise Papers is, worden deze week ook de belastingplannen en wetsvoorstellen besproken in de Tweede Kamer. Oxfam Novib is van mening dat het aanpakken van Nederland als belastingparadijs hierin een prioriteit moet zijn. Oxfam Novib gaat zich de komende weken inzetten voor de volgende veranderingen:

Het invoeren van sterke regels tegen winstverschuiving naar belastingparadijzen
Invoering van effectieve bronbelasting op rente, royalty's, dividend
Maatregelen nemen tegen een race naar de bodem en de winstbelastingtarieven niet verlagen

Wat is er al de afgelopen jaren veranderd?

De ruling (belastingafspraak) met Procter & Gamble die dankzij de Paradise Papers naar buiten kwam was aanleiding voor een onderzoek van het Ministerie van Financiën naar ruim 4000 belastingafspraken. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat er in meer gevallen (procedurele) fouten zijn gemaakt en dat er aanleiding was om de praktijk rond de belastingafspraken te herzien. Recent organiseerde het Ministerie van Financiën een publieke consultatie hierover. Daaruit bleek dat niet langer alleen maatschappelijk middenveld (waaronder Oxfam Novib) pleit voor meer transparantie over de belastingafspraken met grote bedrijven, maar ook belastingadvieskantoor PWC. Uiteraard zullen we de herziening nauw volgen.

Maar de Paradise Papers was feitelijk de zoveelste keer dat er belastingontwijkingsschandalen aan het licht kwamen. Eerdere verhalen en onderzoeken van klokkenluiders, journalisten en maatschappelijke organisaties hebben ook gezorgd voor publieke verontwaardiging en maatschappelijke druk op de politiek. Op nationaal en internationaal niveau heeft de overheid de afgelopen jaren stappen in de goede richting gezet tegen belastingontwijking, ook al gaan deze nog niet allemaal ver genoeg:

Er zijn belastingverdragen met ontwikkelingslanden aangepast om hen beter te beschermen tegen misbruik van belastingsystemen door multinationals
De Nederlandse overheid nam het voortouw in een internationaal initiatief om de belastingdiensten van ontwikkelingslanden te ondersteunen
Het toezicht op trustkantoren (die diensten aanbieden aan brievenbusfirma’s) is aangescherpt en Nederland heeft toegezegd toe te willen naar een publiek register met informatie over wie de uiteindelijke eigenaar van in Nederland gevestigde bedrijven is
Op EU niveau pleit de Nederlandse overheid voor meer transparantie door multinationals over waar ze belasting betalen
Op EU niveau heeft Nederland zich ingezet voor het meewegen van een extreem laag belastingtarief als criteria voor het opstellen van een zwarte lijst van belastingparadijzen
Op EU niveau heeft Nederland ermee ingestemd dat een specifieke belastingontwijkingsmogelijkheid, veelgebruikt door Amerikaanse multinationals, vanaf 2020 beëindigd moet worden.

Er zijn dus zeker dingen veranderd dankzij de druk vanuit de media, maatschappelijk middenveld en vanuit burgers de afgelopen jaren, maar er moet nog veel meer gebeuren. De stem van het grote publiek is hierbij erg belangrijk en wij moeten ons blijven inzetten voor een eerlijker belastingsysteem. De politiek moet ervoor gaan zorgen dat Nederland voorop komt te staan in de strijd tegen belastingontwijking en ongelijkheid, in plaats van het erger maken.

Lees meer over onze strijd voor een eerlijk belastingsysteem.

Achtergrond Paradise Papers

13.4 miljoen geheime documenten lekten uit en werden via een consortium van journalisten onder de naam ICIJ gedeeld met media in 67 landen. De Paradise Papers onthulde onder andere de belastingafspraken van meer dan 100 multinationals als Nike en Apple én belastingontwijkende activiteiten van meer dan 120 politici en wereldleiders, zoals de oud-president van Colombia, de oud-minister-president van Canada en Amerikaanse kabinetsleden. In de weken daarna volgden confronterende verhalen over belastingontwijking door voetballers als Ronaldo, artiesten, verhalen die koningshuizen in verlegenheid brachten en premiers die door de mand vielen en moesten aftreden.

De rol van Nederland

Door slimme deals met de Nederlandse overheid weten veel multinationals ons land te gebruiken als belastingparadijs. De Paradise Papers onthulde hoe o.m. Nike, Tesla en Uber gebruik maakten van Nederlandse belastingontwijkingsmogelijkheden en werd duidelijk hoe het Amerikaanse bedrijf Procter & Gamble (P&G) van de Nederlandse belastingdienst toestemming, een zogenaamde ruling, verkreeg waardoor het bedrijf 169 miljoen dollar aan belasting niet hoefde te betalen. Deze ruling was op verkeerde wijze verstrekt, zo gaf het ministerie van Financiën later toe.

Dat Nederland deze rol speelt is onacceptabel. Doordat de Nederlandse overheid voor grote multinationals graag een uitzondering maakt verschuift de rekening naar burgers en kleine bedrijven. Dit is niet alleen oneerlijk, maar draagt ook bij aan wereldwijde ongelijkheid. Nederland zou juist voorop moeten lopen in de strijd tegen extreme ongelijkheid in plaats van het probleem erger te maken.

De impact op arme landen

Niet alleen in het Westen zorgden de Paradise Papers voor veel opschudding, ook in Azië en Afrika kwamen veel zaken aan het licht. Zo kwamen er in India 714 namen naar boven van zakenmannen, wetgevers en Bollywood acteurs die belasting ontweken. Uit de gelekte documenten bleek ook dat in Angola – een van de armste landen ter wereld - een ondernemer die de olierijkdom van het land beheerde, door slinkse constructies via belastingparadijs Mauritius in 20 maanden tijd meer dan $41 miljoen ontving. Belastingontwijking is dramatisch voor ontwikkelingslanden. Jaarlijks lopen zij hierdoor 100 miljard mis. Terwijl juist zij dit geld hard nodig hebben voor publieke voorzieningen zoals onderwijs, gezondheidszorg en het bestrijden van armoede. Overheden zijn verantwoordelijk voor het realiseren van de duurzame ontwikkelingsdoelen. Maar hoe moeten ontwikkelingslanden dat voor elkaar krijgen als ze bedrijven en rijke individuen niet voldoende kunnen belasten?

Niet alleen in Nederland

Dit oneerlijke belastingsysteem moet niet alleen in Nederland, maar ook internationaal veel serieuzer aangepakt worden. Nederland en andere landen moeten namelijk stoppen met het verstrekken van belastingvoordelen die bijdragen aan de 'race naar de bodem', waarbij steeds lagere belastingtarieven aan multinationals worden aangeboden. Daarom zetten wij als Oxfam Novib onze strijd voor een eerlijk belastingsysteem voort.

Gevaarlijk werk

Onderzoeksjournalistiek is een machtig wapen tegen financieel onrecht. Dankzij het werk van de journalisten, betrokken bij de Paradise Papers, werd het thema belastingontwijking een prioriteit op de internationale politieke agenda. Journalisten en maatschappelijke organisaties spelen een sleutelrol in het beëindigen van onrechtvaardige en illegale geldstromen die de rijken rijker en de armen armer maken. Door samen financieel onrecht aan de kaak te stellen, kunnen wij een eerlijker en gelijkwaardiger wereld een stap dichterbij brengen. Het is met die reden dat wij het project Money Trail zijn gestart. Money Trail financiert onafhankelijke onderzoeksjournalistiek.

Om verhalen over belastingontwijking naar buiten te brengen is er ook onderzoeksjournalistiek nodig in landen waar de ‘persvrijheid’ minimaal is. Hier zijn journalisten hun leven niet zeker zodra ze interesse tonen in de financiële belangen van een minister of CEO. In het project Money Trail bundelen Oxfam Novib en Free Press Unlimited hun kennis en ervaring om deze journalisten te ondersteunen.