7 veelgestelde vragen over ons nieuwe kort geding tegen de staat

Foto: ANP

Op 12 februari 2024 besloot het gerechtshof in Den Haag dat Nederland de doorvoer en export van F-35-onderdelen naar Israël moet stoppen. Dat gebeurde naar aanleiding van een hoger beroep dat wij samen met PAX en The Rights Forum aanspanden. Helaas lijkt de Nederlandse staat dit niet te doen. Daarom spanden wij opnieuw een kort geding aan.

1. Waarom zijn jullie opnieuw een kort geding gestart?   

In februari oordeelde het gerechtshof in Den Haag dat Nederland moet stoppen met het leveren van onderdelen voor F-35-gevechtsvliegtuigen aan Israël voor gebruik in Gaza. Helaas wijst alles erop dat die onderdelen vanuit Nederland wel via andere wegen in Israël terechtkomen. Hiermee houdt de Nederlandse staat zich niet aan de uitspraak van het hof in Den Haag. Wij vinden het onacceptabel dat de Nederlandse staat rechtelijke uitspraken niet naleeft en onderdelen blijft leveren die bijdragen aan schendingen van het humanitair oorlogsrecht in Gaza.

De uitspraak van de rechter op 12 juli was helaas teleurstellend. Op basis van de eerdere uitspraak kan de rechter niet beoordelen of F-35-onderdelen niet via omwegen aan Israël geleverd mogen worden. Wat ons betreft is het duidelijk: geen Nederlandse wapens naar Israël, ook niet via omwegen. Daarom gaan wij in hoger beroep.

2. Via welke wegen belanden Nederlandse F-35-onderdelen dan in Israël?    

Nederland levert inderdaad niet meer direct vanuit European Regional Warehouse in Woensdrecht, of elders in Nederland, F-35-onderdelen aan Israël. Maar de uitspraak van het hof is heel duidelijk: Nederlandse onderdelen mogen ook niet via andere landen, zoals de Verenigde Staten, in Israël belanden. Helaas legt de staat de export van Nederlandse onderdelen naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten geen strobreed in de weg, terwijl de regering garanties moet afdwingen dat die onderdelen niet in Israël terechtkomen.

3. Hebben jullie bewijs dat aan Israël wordt geleverd?

We weten dat in alle F-35-toestellen Nederlandse onderdelen zitten, dus ook in de Israëlische – dat wordt ook door niemand betwist. En de Verenigde Staten levert ook onderdelen aan Israël, waar onderdelen uit Nederland tussen kunnen zitten. 

4. Heeft het eigenlijk wel zin om weer een rechtszaak te starten als de staat zich toch niet aan de uitspraak houdt?

Het oordeel in februari van het Gerechtshof in Den Haag was duidelijk: Nederland moest binnen 7 dagen stoppen met het leveren van onderdelen voor de F-35 aan Israël. Deze uitspraak is een belangrijke stap om de Nederlandse regering te dwingen om zich te houden aan het internationaal recht, waar Nederland zich in het verleden sterk voor heeft gemaakt. Daarnaast had de uitspraak ook internationale consequenties: sindsdien zijn in meerdere landen soortgelijke rechtszaken gestart. Met dit nieuwe kort geding wilden we de Nederlandse staat opnieuw dwingen om de rechtsstaat en het internationaal recht te respecteren.  

5. Vinden jullie niet dat Israël zich bijvoorbeeld tegen Iran moet kunnen verdedigen met de F-35?  

Uiteraard heeft Israël heeft het recht zich – in overeenstemming met het internationaal humanitair recht – te verdedigen tegen aanvallen van omringende landen zoals Iran. In de uitspraak geeft de rechter de Nederlandse staat de mogelijkheid om het afgeven van vergunningen voor onderdelen voor de F-35 te heroverwegen, maar dan moet Israël wel duidelijk maken dat het de F-35 niet zal inzetten in Gaza. 

6. En hoe zit het met de cassatie van de staat tegen de eerdere uitspraak?

Kort na de uitspraak van het gerechtshof besloot de Nederlandse regering in cassatie te gaan. In een cassatie beoordeelt de Hoge Raad, de hoogste rechter, of een lagere rechter (een rechtbank of gerechtshof) de wet juist heeft toegepast en of de procedureregels goed zijn gevolgd. De feiten worden niet opnieuw beoordeeld en totdat de Hoge Raad anders beslist, mogen er in geen enkel geval Nederlandse F35-onderdelen geleverd worden aan Israël. De cassatie vindt plaats in september 2024 en we zijn druk bezig ons daarop voor te bereiden. 

7. Hoe financieren jullie dit kort geding?   

Om dit kort geding te financieren zijn we met PAX en The Rights Forum opnieuw een crowdfunding gestart. We gebruiken ook voor deze rechtszaak dus geen overheidssubsidies of reguliere donaties, zodat alleen mensen die volledig achter deze rechtszaak staan eraan bijdragen. We zijn iedereen die deze rechtszaak mogelijk maakt enorm dankbaar. Doneren kan nog steeds.

We krijgen soms de vraag waarom deze zaak zoveel kosten met zich meebrengt. Dat komt omdat het een complexe zaak betreft en omdat er meerdere zaken naast elkaar lopen – het cassatieberoep en het nieuwe kort geding – waar veel tijd en specifieke expertise voor nodig zijn. Dat brengt de nodige kosten met zich mee. Liever hadden wij het geld voor deze rechtszaak natuurlijk uitgegeven aan de noodhulprespons in Gaza. Maar omdat de Nederlandse staat zich niet houdt aan haar verplichtingen onder het internationaal recht, vonden wij het belangrijk om deze stap te zetten.