Cassatie F-35-rechtszaak: dit is het pleidooi van Oxfam Novib-directeur Michiel Servaes
Het gerechtshof in Den Haag oordeelde op 12 februari dat Nederland moet stoppen met het uitvoeren van F-35-onderdelen naar Israël, omdat de kans groot is dat ze gebruikt worden bij ernstige schendingen van het humanitair oorlogsrecht in Gaza. De Nederlandse staat ging tegen deze uitspraak in cassatie. Vandaag stonden we voor de Hoge Raad, dat beoordeelt of de uitspraak van het Hof definitief stand houdt en Nederland de uitvoer van F-35-onderdelen aan Israël niet mag hervatten. Tijdens de zitting hield onze directeur Michiel Servaes dit pleidooi.
Precies zeventig jaar geleden, in 1954, stond het Plein in Den Haag, toen nog de plek waar de Hoge Raad zetelde, vol met mensen die kwamen luisteren naar een publieke preek van Simon Jelsma. Het was een jaar na de Watersnoodramp. Tientallen landen hadden hulp gestuurd. Goederen uit Europa maar ook rijst uit Indonesië, fruit uit Israël en dekens uit Turkije.
‘Waarom trekken wij ons niet op een zelfde manier het lot van anderen aan?’, vroeg Jelsma. Staande op een een klein schavot, recht voor de grote standbeelden van de beroemde rechtsgeleerden waarlangs u waarschijnlijk ook vanochtend bent gelopen, sprak hij de volgende woorden:
“Geachte vrije mensen van het Westen, er klopt iets niet. Op een verbijsterende manier klopt er iets niet. Er is iets afschuwelijks aan de gang. Met mensen die door ons te bereiken zijn. Hebben wij geen tijd om te helpen? Geen geld? Of geen geweten?”
Samen met anderen richtte Jelsma niet veel later een organisatie op – NOVIB – die zich ten doel stelde te strijden voor het bevorderen van internationale solidariteit en gerechtigheid. En daarom zijn wij hier ook vandaag, samen met de collega’s van PAX en The Rights Forum.
Omdat er iets afschuwelijks aan de gang is. Voor de mensen in Gaza was het de afgelopen maanden geen vakantieperiode. Geen politiek reces. Geen ‘prachtige sportzomer’. Sinds de belangrijke uitspraak van het Hof in februari is het aantal doden en gewonden in Gaza meer dan verdubbeld, vooral vrouwen en kinderen. De meesten die nog wel leven – waaronder mijn Oxfam collega’s – hebben opnieuw en vaak meermaals moeten vluchten. De honger blijft toenemen en hulp leveren is steeds gevaarlijker. Polio is uitgebroken en te vroeg geboren kindjes in couveuses worden gedwongen om ziekenhuizen te verlaten. En natuurlijk blijven de bommen vallen. Overal. Nergens veilig.
Als ik na een aanval op een vluchtelingenkamp bij Rafah aan een collega vraag hoe het met hem gaat, is het eerst lang stil. Dan zegt hij: “Michiel, Ik voel niets meer. We zijn zo gewend aan de beelden en berichten. We zien de foto’s en video’s iedere dag. We delen hier het nieuws over gedode familieleden alsof we vertellen dat we naar de markt zijn geweest.”
Wat het niet alleen afschuwelijk maar ook verbijsterend maakt is dat iedereen het ziet. Dat iedereen het weet. Dat internationale gerechtshoven in deze ‘city of peace and justice’ de harde, pijnlijke feiten hebben benoemd, en ongekende stappen hebben gezet. Maar dat als het Haagse Hof anders had besloten, Nederland tot op de dag van vandaag een actieve, militaire bijdrage zou leveren aan ernstige oorlogsmisdaden en een mogelijke genocide. Niets in de reactie van de Nederlandse regering – de oude noch de nieuwe – getuigt echter van enige zelfreflectie op de positie die het heeft ingenomen. Of op de woorden die ook in de rechtszaal werden gesproken. Het zal de doden niet terugbrengen, maar het had enige erkenning kunnen zijn van hoe ons land aan de verkeerde kant van het recht en van de geschiedenis is komen te staan.
Ik weet dat veel mensen vanuit het buitenland vandaag meeluisteren. Daar ben ik blij om. Omdat ze dan horen dat er in Nederland ook mensen zijn die anders tegen het afschuwelijke leed in Gaza aankijken. En rechters die anders oordelen. Hopelijk blijft het mensen en organisaties inspireren om vergelijkbare stappen te zetten tegen hun eigen regeringen. Of nog beter, brengt het die regeringen tot inkeer – beter laat dan nooit.
Toch wil ik afsluiten met een actuele Nederlandse invalshoek. De kern van ons betoog is namelijk niets meer of minder dan dat wij onze regering vragen zich aan de eigen regels en afspraken te houden. Vandaag gaat het om het humanitair recht en regels voor wapenexport. Morgen gaat het wellicht over klimaatafspraken, over vluchtelingenverdragen of over de gelijke behandeling van alle Nederlanders. De staat die zich aan zijn eigen regels houdt – dat is toch wel het minste dat je als burger in een rechtsstaat mag vragen.
Ik hoop en vertrouw op uw wijsheid.
Dankuwel.
