De COP27 klimaattop: top of flop?
Het was hét nieuws van de klimaattop in Egypte: er komt eindelijk een klimaatschadefonds. Het is het resultaat van jarenlange inzet van vele landen, activisten en organisaties, waaronder Oxfam Novib. Toch is er ook over heel onderwerpen nog niets besproken. Dus: is de klimaattop een succes te noemen of niet? En hoe nu verder? We spreken erover met Oxfam Novib klimaatexpert Bertram Zagema.
Was de klimaattop in Egypte een succes?
De één omschrijft deze 27e klimaattop als een historisch succes. Anderen wijzen juist op alles wat er nog ontbreekt en noemen het daarom een flop. De waarheid ligt ergens in het midden. Om te beginnen met het goede nieuws: er is dus eindelijk besloten tot een klimaat-schadefonds. Dat kan met recht een mijlpaal worden genoemd. Wel moet er nog over fundamentele punten onderhandeld worden.
Landen zijn het niet eens geworden over wie in aanmerking komt voor klimaatschadevergoeding en wie meebetaalt. Het is belangrijk dat hier snel duidelijkheid over komt. Tegelijkertijd nuanceert Bertram (rechts) dit punt ook: “Je kunt niet verwachten dat alle details al zijn ingevuld op de top zelf. Het is al goed dat er is besloten tot dit fonds, met de ambitie om de details snel kort te sluiten.”
Nog een lange weg te gaan
Het klimaatschadefonds is dus een succes. Maar dat is dan ook het enige punt waar concreet iets over is besloten. Bertram: “Op andere thema’s is niets bereikt, zoals het terugdringen van de CO2-uitstoot. Het geleidelijk uitfaseren van fossiele brandstoffen ligt politiek gevoelig en is daarom niet opgenomen in de slotverklaring. Maar stilstand is achteruitgang.” Want wereldwijd neemt de uitstoot nog steeds toe. Er zijn dus nú maatregelen nodig om verdere opwarming van de aarde tegen te gaan.
Daarnaast ontbreken er nog belangrijke details over klimaatfinanciering. Dit is geld voor adaptie (landen weerbaarder maken tegen klimaatverandering) en mitigatie (om economieën te verduurzamen en koolstofvrij te maken). Op het klimaatakkoord van Parijs in 2015 is door de rijke landen een jaarlijks bedrag van 100 miljard dollar afgesproken voor klimaatfinanciering. Dit bedrag is overigens in nog geen enkel jaar gehaald. Destijds was de doelstelling om dit bedrag vanaf 2025 verder op te hogen, met 100 miljard als ondergrens. Maar daar zijn op deze klimaattop dus geen afspraken over gemaakt.
De weg tot nu toe
Een jaar geleden hadden weinig mensen voorspeld dat er écht een klimaatschadefonds zou komen. Ook Bertram niet. “Op de vorige klimaattop in Glasgow was er nog veel weerstand bij rijke landen over zo’n fonds. In de maanden erna werd er ook niet veel voortgang geboekt. Maar onder druk kan het ineens snel gaan.” Die druk kwam uit verschillende hoeken.
1. Media
Dit jaar kon iedereen op televisie voorbeelden van klimaatschade zien. Zoals de heftige overstromingen in Pakistan, die een direct gevolg zijn van klimaatverandering. Pakistan heeft vrijwel niets bijgedragen aan de klimaatcrisis, maar vangt wel de hardste klappen op. Net zoals veel andere landen in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Deze landen hebben niet de middelen om zich tegen klimaatverandering te weren. Bertram: “Het afgelopen jaar was er in de media veel aandacht voor klimaatschade, met de watersnoodramp in Pakistan en ook de extreme droogte in Oost-Afrika. Dat was heel anders dan een paar jaar terug. Het probleem was simpelweg niet meer te ontkennen. En het was ook voor iedereen duidelijk wie er verantwoordelijk was voor deze klimaatrampen. Namelijk de rijke en industriële landen, waaronder Nederland.” Dit besef zette de deur open voor klimaatrechtvaardigheid en er kwam veel bijval voor een klimaatschadefonds.
2. Landen
Een klimaatschadefonds was al jarenlang de wens van veel landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Maar ieder land had eigen prioriteiten of belangen. Dat maakte het lastig om tot een gezamenlijke aanpak te komen. De urgentie van de klimaatcrisis veranderde dit. Veel landen voelen nu al de impact van klimaatverandering. Dit uit zich onder andere in extreme droogte, overstromingen en bosbranden. Bij de klimaattop in 2021 in Glasgow vormden deze getroffen landen voor het eerst een gezamenlijk front. De weerstand tegen een klimaatschadefonds was echter groot bij de rijke landen en uiteindelijk kwam er geen actie. Bij de klimaattop in Egypte vormden de Aziatische, Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen dit jaar weer een blok. Sterker nog: veel landen weigerden van de top te vertrekken voordat er een akkoord was over een klimaatschadefonds. Dit keer dus met succes.
3. Organisaties zoals Oxfam Novib
Oxfam Novib zet zich al lange tijd in voor klimaatrechtvaardigheid. Ten eerste door het publiceren van rapporten. Recente voorbeelden hiervan zijn Hunger in a heating world en Footing the bill. Deze rapporten leggen de realiteit pijnlijk bloot: klimaatverandering heeft nu al een grote impact en versterkt wereldwijd de ongelijkheid. Deze rapporten genereren veel media-aandacht. Dit zet het item vervolgens op de politieke agenda.
In onze strijd voor klimaatrechtvaardigheid werken we samen met andere organisaties. Oxfam maakt deel uit van het Climate Action Netwerk: een wereldwijd netwerk van 2000 NGO’s. Want samen bereik je meer. Bertram: “We wisselen dagelijks kennis en nieuws uit binnen dit netwerk van experts. Ook bereiden we samen lobbygesprekken voor. Voor mij is dat met name op het gebied van klimaatfinanciering en een klimaatschadefonds, omdat Finance mijn specialisatie is.”
Lobbywerk wordt gecombineerd met publieke campagnes, zoals de meest recente campagne in samenwerking met de Keniaanse klimaatactivist Elizabeth Wathuti. Op deze manier zetten we ons samen met onze supporters al jaren in voor een klimaatschadefonds. Bertram: “Er moet nog veel gebeuren, maar laten we met ons allen ook hoopvol zijn na de klimaattop. Goed nieuws moeten we vieren!”
Hoe nu verder?
Over een jaar is er weer een klimaattop, in Dubai. Maar in de tussenliggende maanden gebeurt er natuurlijk van alles. De details van het klimaatschadefonds worden nu verder uitgewerkt. Er is een werkgroep aangesteld met mandaat om hierover te onderhandelen. Deze heeft verschillende sessies in de loop van het jaar. In juni is in Bonn een tussentop, waar de punten voor de komende top worden voorbereid. Ook over het onderwerp klimaatfinanciering zijn het komende jaar verschillende vergadersessies.
Daarnaast zijn er ook andere lichtpunten te noemen. Bertram: “De Europese Commissie heeft het over nieuwe financieringsmogelijkheden. Ze willen belasting heffen over de exorbitante winsten van energiebedrijven, in het kader van het energieplafond. En dat geld dus mede gebruiken voor het klimaatschadefonds. Diezelfde discussie speelt bij vlieg- en zeetransport. Maar: deze maatregelen zijn impopulair bij de meeste Europese regeringen, dus het is de vraag of het ervan komt. Toch is het een interessante discussie en een stap in de goede richting.”
Sta op voor klimaatrechtvaardigheid
De klimaatcrisis verergert de wereldwijde ongelijkheid. Vind jij ook dat kwetsbare landen niet de hoofdprijs mogen betalen voor klimaatverandering? Doe dan met ons mee in onze strijd voor gelijkheid!
