Haïti: de feiten op een rij

Vrijdag 9 februari 2018 verscheen een artikel in de Britse krant The Times over seksueel wangedrag door voormalig medewerkers van onze zusterorganisatie Oxfam Groot-Brittannië in Haïti in 2011. Wat is er gebeurd?

Start noodhulp op Haïti 

Na de aardbeving op Haïti in januari 2010 werd er via een grootse inzamelingsactie van de Samenwerkende Hulp Organisaties (SHO) €111 miljoen opgehaald. Een ongekend hoog bedrag, te danken aan de gulheid van het Nederlandse publiek. Maar ook omdat de toenmalige Minister van Buitenlandse Zaken het opgehaalde bedrag gedeeltelijk verdubbelde.

Oxfam Novib ontving daar €15 miljoen van.  Via Oxfam Groot-Brittannië, Oxfam Intermon en Oxfam Quebec werd dit bedrag aan noodhulp en wederopbouw besteed. De drie zusterorganisaties waren al voor de aardbeving op Haïti aanwezig.

Melding van wangedrag

In 2010 startte direct de noodhulp. Meerdere teams waren actief. In 2011 werd er een melding gemaakt over het team van Oxfam Groot-Brittannië. Het betrof het overtreden van de gedragscode door verschillende medewerkers. Oxfam Groot-Brittannië startte direct een intern onderzoek. Uit het onderzoek kwam verschillend wangedrag, zoals intimidatie en pesten naar voren. Het wangedrag was niet gerelateerd aan fraude.

Oxfam Groot-Brittannië stelt een persbericht op over de start van het onderzoek. Deze wordt gestuurd naar alle directeuren van Oxfam affilliates, waaronder Oxfam Novib.  Het originele persbericht uit 2011 hierover van OGB is hier te vinden. De verschillende vormen van wangedrag werden niet in dit persbericht benoemd. Ook seksueel wangedrag werd niet expliciet genoemd en was dus ook niet bekend bij Oxfam Novib.

In totaal werden er in 2011 tien Oxfam Groot-Brittannië-medewerkers onderzocht. Zes medewerkers werden schuldig bevonden aan ernstig wangedrag ("gross misconduct") en van schending van de gedragscode van Oxfam Groot-Brittannië en werden of direct ontslagen of stapten gedurende het onderzoek zelf op. De Oxfam Groot-Brittannië-country director van Haïti erkende schuld en nam ontslag.

Het Nederlandse geld van de donateurs

Op verzoek van Oxfam Novib deelde Oxfam Groot-Brittannië in 2012 een geanonimiseerd intern onderzoeksrapport over het wangedrag. Vanwege privacy redenen zijn sommige stukken uit het rapport niet gedeeld, maar de kern en de ernst van van het wangedrag was duidelijk. Het ging om verschillende vormen van wangedrag, waaronder prostitutiebezoek.  Dit rapport werd na ontvangst in 2012 meteen gedeeld met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en ARK.

Uiteraard voelde Oxfam Novib zich verantwoordelijk voor goede besteding van Nederlandse middelen die het aan Oxfam Groot-Brittannië voor de hulpverlening in Haïti ter beschikking had gesteld. Naar aanleiding van het wangedrag controleerde een externe accountant in opdracht van Oxfam Novib specifiek ook de uitgaven van het personeel dat van wangedrag was beschuldigd. Deze audit naar de bestedingen door OGB van de Nederlandse opbrengst van Giro555 toonde aan dat er geen misbruik was gepleegd met hulpgelden. Dit auditrapport is op 8 mei 2012 gedeeld door Oxfam Novib met de Algemene Rekenkamer en met het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

De Algemene Rekenkamer, eenmalig betrokken vanwege de hoge bijdrage van Buitenlandse Zaken aan het besteedde geld in Haïti, liet in een brief aan Oxfam Novib weten dat 'zowel het onderzoek van Oxfam Groot-Brittannië als de accountantscontrole geen aanwijzingen van fraude zijn vastgesteld' en dat daarmee 'de zaak' als afgehandeld beschouwde.

In de vierde publieksrapportage van de Samenwerkende Hulporganisaties maken we melding over het overtreden van gedragscodes van Oxfam Groot-Brittannië-medewerkers op Haïti in.

Communicatie over het incident

Het incident in Haïti is onaanvaardbaar en gaat in tegen alle waarden van Oxfam. Er is geen sprake van mensenrechtenschending door Oxfam Groot-Brittannië; het gaat om het wangedrag van een aantal medewerkers, dat door de organisatie nadrukkelijk is veroordeeld. De directie van Oxfam Groot-Brittannië heeft alle relevante instanties in Groot-Brittannië in 2011 meteen over dit incident geïnformeerd.

Rol van Oxfam Novib

Oxfam Novib was destijds zelf niet actief op Haïti en er waren dus geen medewerkers van Oxfam Novib bij dit incident betrokken. Oxfam Novib heeft sinds 2012 steeds volledige openheid van zaken gegeven op basis van op dat moment ter beschikking staande informatie, richting het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Algemene Rekenkamer.

Concrete stappen na de bevindingen van het rapport

De publiciteit rondom het wangedrag op Haïti door medewerkers van Oxfam Groot-Britannië in 2011 heeft de aanpak van wangedrag in een stroomversnelling gebracht. In februari 2018 initieerde Oxfam een wereldwijd 10-puntenplan. De publiciteit rondom het wangedrag op Haïti door medewerkers van Oxfam Groot-Britannië in 2011 heeft de aanpak van wangedrag in een stroomversnelling gebracht. In februari 2018 initieerde Oxfam een wereldwijd 10-puntenplan. 

De focus van dit actieplan ligt op de aanscherping van beleid, nieuwe interne maatregelen en de aanpak van onze organisatiecultuur wereldwijd. Ook kijken we naar verbeteringen sectorbreed. 

In het afgelopen jaar zijn er al veel stappen ondernomen:

• De aangestelde onafhankelijke commissie publiceert een tussentijds rapport over de aanpak van wangedrag en organisatiecultuur binnen Oxfam. De onderzoekscommissie continueert de bezoeken aan landen waar Oxfam werkt, om ervaringen van de lokale bevolking te onderzoeken met als doel in de zomer van 2019 een rapport met aanbevelingen te publiceren.
• Een wereldwijde database is opgericht voor het registreren van meldingen van wangedrag. Ieder half jaar worden hiervan resultaten gedeeld met publiek. Oxfam Novib meldt sinds vorig jaar in elk jaarverslag hoeveel meldingen er zijn geweest van verschillende vormen van wangedrag en wat daarmee is gebeurd.
• Introductie van een intern systeem waardoor het moeilijker wordt voor daders van wangedrag om opnieuw binnen Oxfam een baan te krijgen. Dit systeem wordt momenteel afgestemd met andere NGO's, om ook sectorbreed wangedrag aan te pakken.
• Een uitbreiding van de klokkenluidersregeling. Het is van groot  belang  dat  mensen zich vrij voelen om  wangedrag  te  melden. Zodat we slachtoffers  kunnen  steunen  en  streng  kunnen optreden tegen overtreders. Door de nieuwe, meer uitgebreide klokkenluidersregeling weten mensen nog beter hoe ze klachten kunnen melden en hoe de afhandeling verloopt.
• In ieder land waar Oxfam werkt is inmiddels een getrainde medewerker aangesteld die klachten ontvangt, adviseert en bewustwording en preventie bevordert.

Bovenstaande is een greep uit de maatregelen die het afgelopen jaar zijn genomen. Een volledige update van het 10-puntenplan is te vinden in PDF. 

Oxfam Novib en integriteit