Europees Octrooibureau: planten en dieren verkregen via klassieke veredeling zijn niet patenteerbaar
Planten en dieren, voortkomend uit conventionele veredeling, zijn niet meer te patenteren. Dit blijkt uit het vonnis dat vandaag gepubliceerd is door het hoogste juridische orgaan van het Europees Octrooibureau (EOB). Oxfam Novib onderschrijft de uitspraak maar eist tegelijkertijd verdere beslissingen om nog bestaande mazen in de wet te dichten. Het vonnis gaat met terugwerkende kracht in vanaf 1 Juli 2017.
“Onze voedselproductie mag niet afhankelijk worden van een handvol bedrijven. Zaden zijn het begin van iedere voedselketen, die mogen niet worden gemonopoliseerd” stelt Bram de Jonge, beleidsadviseur zaden van Oxfam Novib. “Door klimaatverandering hebben we gewassen nodig die beter bestand zijn tegen droogte of overstromingen. Om die te kunnen ontwikkelen moet iedereen de beschikking hebben over alle bestaande rassen. Wij zijn daarom zeer tevreden over deze uitspraak, al moeten er zeker nog een paar mazen in de wet gedicht worden.”
Al jaren is er in Europa discussie of patenten op planten en dieren die door middel van kruising en selectie zijn ontstaan, mogen worden gepatenteerd. Het Europees Octrooi Verdrag uit 1973 stelt dat ‘essentieel biologische processen’ zoals kruising niet mogen worden gepatenteerd, maar in 2015 besloot het Europees Octrooibureau wel patenten te verlenen op de planten en dieren die daaruit voortkomen. Tot op heden zijn ruim 1600 patenten aangevraagd op plant- en diereigenschappen die gewoon in de natuur voorkomen, waarvan er momenteel 220 zijn toegekend. Na grote maatschappelijke en politieke druk past het EOB haar beleid nu toch aan.
Hier zijn Oxfam Novib en vele andere organisaties in Europa al jaren mee bezig. Als conventioneel gekweekte planten en dieren worden gepatenteerd als 'uitvindingen' mogen ze namelijk niet worden gebruikt voor verdere veredeling zonder toestemming van de patenthouder. Het zijn vooral de grootste multinationals die de hoge kosten van patenten en de noodzakelijke juristen kunnen betalen en daarmee hun marktpositie versterken. In 2017 bezaten de 4 grootste zaadbedrijven 2/3 van de wereldhandel in zaaizaad. Daarnaast mogen boeren de zaden van gepatenteerde rassen niet hergebruiken. Dit is vooral problematisch voor kleine boeren in ontwikkelingslanden die geen geld hebben om ieder jaar nieuw zaaizaad te kopen.
De uitspraak van vandaag roept deze ontwikkeling nu een halt toe. Maar waar deze uitspraak geen antwoord op geeft is wat er precies wordt verstaan onder ‘essentieel biologische processen’. Zolang een duidelijke definitie daarvan ontbreekt, kunnen bedrijven met minieme inspanning een ‘technisch sausje’ toevoegen aan het proces van kruising en selectie waardoor planten en dieren toch weer gepatenteerd kunnen worden als ‘uitvindingen’. Daar zijn al veel voorbeelden van: In 2016 kreeg Carlsberg een patent op een willekeurige mutatie van gerst en het bier dat daarmee gemaakt wordt. Bram de Jonge: “De uitspraak van vandaag kan daar niets meer aan veranderen maar als er nu wordt doorgepakt kunnen we ervoor zorgen dat dergelijke patenten in de toekomst niet meer worden verleend”.
Noot voor redactie:
Bram de Jonge, beleidsadviseur zaden van Oxfam Novib, is beschikbaar voor interviews, contact Jules van Os, persvoorlichting Oxfam Novib,0651573683.
Link naar de uitspraak Europees Octrooibureau: https://www.epo.org/law-practice/case-law-appeals/communications/2020/20200514.html
