Nederlandse supermarkten scoren slecht op duurzaamheidsranglijst Oxfam

Albert Heijn en Jumbo gaan vooral voor omzet en houden zo uitbuiting in stand

De vijf grootste supermarkten in Nederland, Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi en PLUS houden de economische uitbuiting van mensen die in ontwikkelingslanden ons voedsel produceren, in stand. Alle vijf supermarktketens haalden een zware onvoldoende op Oxfam Novib’s internationale duurzaamheidsranglijst van supermarkten.

Oxfam Novib beoordeelde beleid en praktijk van de grootste supermarkten uit Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten op onder meer arbeidsomstandigheden en lonen in ontwikkelingslanden. Geen van de internationaal onderzochte supermarkten, zoals Ahold Delhaize, Jumbo, Walmart, Tesco en Lidl, haalde punten op bijvoorbeeld leefbaar loon voor werknemers werkzaam bij toeleveranciers in ontwikkelingslanden. Dit blijkt uit nieuw onderzoek van Oxfam Novib naar 16 van de grootste supermarkten ter wereld dat vandaag gepubliceerd wordt. 

Het nieuwe Oxfam Novib-rapport Ripe for Change laat zien dat in Nederland, van 12 onderzochte producten uit ontwikkelingslanden - van garnalen tot avocado’s –, circa 44% van de prijs die de consument in de winkel betaalt naar de supermarkten gaat, tegen circa 8% voor de werknemers en kleinschalige boeren in ontwikkelingslanden. Werknemers en kleinschalige boeren kregen zo’n 20 jaar geleden nog meer dan tien cent van iedere euro die de consument bij de kassa afrekende. Nu is dat afgenomen tot minder dan 8 cent per euro. En de voorspelling van analisten is dat dit nog verder gaat dalen. De acht grootste beursgenoteerde supermarktketens ter wereld waaronder Walmart, Tesco en Ahold-Delhaize, zetten in 2016 bijna een biljoen dollar om en behaalden een totale winst van $22 miljard. $15 miljard hiervan werd als dividend aan aandeelhouders uitgekeerd.

Campagne

Farah Karimi, algemeen directeur Oxfam Novib: “Economische uitbuiting mag niet in ons winkelmandje belanden. Supermarktketens realiseren jaarlijks miljarden euro’s aan omzet. Hun focus ligt vooral op het maken van winst voor eigenaren of aandeelhouders en het uitbreiden van hun marktaandeel. Dit gaat ten koste van de werknemers van hun toeleveranciers in ontwikkelingslanden. In onze nieuwe Behind the Barcodes-campagne roepen wij supermarkten op om het leed achter de streepjescode aan te pakken. Het verdienmodel van supermarkten moet niet bijdragen aan armoede en ongelijkheid in andere landen."

Supermarkten en armoede

De vijf grootste Nederlandse supermarkten hebben meer dan driekwart van de markt in handen. Zij gebruiken deze macht om hun leveranciers onder druk te zetten om zo lage prijzen af te dwingen. Zelf schrijven de supermarkten jaar in jaar uit zwarte cijfers. Dat lukt hen aardig: ook dit jaar waren er weer stevige winstberichten van Ahold Delhaize en Jumbo. Zo spelen supermarkten een grote rol bij het aanjagen van ongelijkheid en het in stand houden van armoede in de wereld. Ahold Delhaize, Jumbo, Lidl en Aldi scoren op een schaal van 1 tot 10 punten allemaal lager dan een 1. Jumbo scoort het slechtst met een 0, alleen PLUS haalt iets meer dan een 1.

Arbeidsomstandigheden

Bij de lancering van het nieuwe rapport, richt de internationale Oxfam-campagne Behind the Barcodes zich als eerste op de arbeidsomstandigheden bij de vangst en verwerking van vis en garnalen uit Zuidoost-Azië. Zo kopen supermarkten Albert Heijn en Jumbo, maar ook Walmart en Tesco visproducten bij leveranciers waar arbeidsrechten zwaar onder druk staan. Garnalenpellers in Azie, vooral vrouwen, werken vaak in vuile, koude en onveilige verwerkingsfabrieken. Zij kunnen vaak amper voldoen aan de verplichte dagelijkse quota en verdienen nauwelijks genoeg geld om hun familie te onderhouden. In sommige verwerkingsbedrijven is toiletbezoek of toegang tot drinkwater beperkt en zwangere vrouwen worden op straat gezet.

Eerlijk inkomen

Op Oxfam Novib’s duurzaamheidsranglijst kunnen supermarkten scoren op onder meer arbeidsrechten, zoals arbeidsomstandigheden, leefbaar loon en gelijke rechten voor vrouwen. Oxfams analyse maakt duidelijk dat het wel degelijk mogelijk is voor supermarkten om kleinschalige boeren en werknemers van de toeleveringsbedrijven van supermarkten een ​​eerlijk en beter inkomen te verschaffen, zonder dat dit meteen hogere prijzen voor consumenten betekent.

Internationale ranglijst

“Op onze internationale ranglijst scoren alle supermarkten slecht. Nederlandse supermarkten hebben de mond vol over duurzaamheid, maar daar zien wij bitter weinig van terug in hun beleid en praktijk,” zegt Karimi. "Doordat supermarkten leveranciers onder druk zetten, worden werknemers in ontwikkelingslanden uitgebuit. Supermarkten hebben de macht en invloed om hier verandering in te brengen. Want de consument moet er van uit kunnen gaan dat supermarkten hun zaken op orde hebben en je bij iedere supermarkt gerust boodschappen kunt doen."

Publieksonderzoek

In april 2018 onderzocht marktonderzoeksbureau Kien in opdracht van Oxfam Novib hoe Nederlanders hierover denken. Zo vinden 4 van de 5 Nederlanders dat bedrijven die actief zijn in Nederland en die gebruik maken van leveranciers uit ontwikkelingslanden, uitbuiting moeten tegengaan. Ook is 91% van de ondervraagden het eens met de stelling dat arbeiders van toeleveranciers in ontwikkelingslanden genoeg moeten verdienen om rond te komen.

Noot voor redactie:
Het internationale Oxfam-rapport Ripe for Change, de Oxfam Novib-analyse van het Nederlandse supermarktlandschap Dutch Supermarket Supply chains, Ending the suffering behind our food, de Nederlandse en internationale supermarktenranglijsten en Nederlandse samenvatting zijn beschikbaar.

Het Oxfam-onderzoek naar de arbeidsomstandigheden bij toeleveranciers actief in de visverwerkende industrie in Indonesie en Thailand is bijgesloten. Tevens zijn verschillende Oxfam-deelrapporten over de productieketens van bananen in Latijns-Amerika, druiven in Zuid-Afrika en ananas in Rwanda, economische uitbuiting in de Italiaanse landbouwsector en de zuivelindustrie in West-Afrika beschikbaar.

Het Oxfam-rapport Ripe for Change onderzoekt de enorme invloed die supermarkten hebben op ons voedselsysteem. In de afgelopen decennia zijn er nog maar een handvol grote spelers in de mondiale supermarktsector overgebleven. In Nederland is meer dan driekwart van de markt in handen van de grootste 5 supermarktketens. Om de omzet en marktaandeel te verhogen is ook in Nederland de concurrentiestrijd om de consument moordend. Hoewel op de korte termijn prijzenoorlogen goed nieuws lijken te zijn voor de consument, betekent het vaak slecht nieuws voor de werknemers in de verwerkingsfabrieken van toeleveranciers in ontwikkelingslanden. Zo komen hun lonen en arbeidsomstandigheden nog meer onder druk te staan.

De representatieve steekproef is uitgevoerd door marktonderzoeksbureau Kien en bestond uit 1152 Nederlanders van 18 jaar en ouder. Een samenvatting van deze steekproef is onder embargo beschikbaar.

De campagnewebsite is vanaf 21 juni te vinden op: www.oxfamnovib.nl/behindthebarcodes

Contact: Jules van Os, persvoorlichter Oxfam Novib, 06-51573683.