Werkelijke waarde klimaatfinanciering is maar een derde van opgegeven bedragen

• 20 oktober 2020

De werkelijke waarde van het bedrag aan klimaatfinanciering dat door ontwikkelde landen wordt verstrekt aan ontwikkelingslanden om de gevolgen van de klimaatcrisis aan te pakken, is slechts een derde van het gerapporteerde bedrag. Dit blijkt uit de schattingen afkomstig uit het derde Oxfam Climate Finance Shadow Report dat vandaag wordt gepubliceerd. De Oxfam-schattingen komen voorafgaand aan het verwachte rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) over de vooruitgang van de $ 100 miljard aan klimaatfinanciering per jaar die ontwikkelde landen in 2009 hebben toegezegd.

In het nieuwe Oxfam Climate Finance Shadow Report 2020 wordt berekend dat donoren gemiddeld $ 59,5 miljard per jaar rapporteerden in 2017 en 2018, dit zijn de laatste jaren waar cijfers van beschikbaar zijn. Maar de werkelijke waarde van de klimaatfinanciering wordt door Oxfam geschat op slechts $ 19 tot 22,5 miljard dollar per jaar als verschillende vormen van overrapportage worden afgetrokken.

80 procent, $ 47 miljard, van alle gerapporteerde publieke klimaatfinanciering is niet verstrekt in de vorm van giften maar meestal als leningen. Ongeveer de helft ($ 24 miljard) van deze financiering werd zelfs verstrekt tegen (min of meer) commerciële voorwaarden. Oxfam berekende dat de subsidiewaarde – het verschil tussen de kostprijs van de leningen en wat de ontwikkelingslanden daarvoor op de markt zouden moeten betalen - minder dan de helft van het gerapporteerde bedrag is.

De tweede vorm van overrapportage van klimaatfinanciering betreft situaties waarin klimaatmaatregelen onderdeel waren van een verder niet klimaatrelevant ontwikkelingsproject. Sommige donoren rapporteren dan toch de volledige waarde van het project.

Oxfam schat in dat:

• Ongeveer een vijfde (20,5 procent) van de financiering naar de minst ontwikkelde landen ging en slechts 3 procent naar de kleine eilandstaten, die het meest bedreigd worden door klimaatverandering en de minste mogelijkheden hebben om hier iets aan te doen.
• Een kwart (25 procent) van het geld werd besteed aan het helpen van landen om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering (adaptatie), terwijl 66 procent van het geld werd besteed aan het helpen van landen om hun uitstoot te verminderen. De afspraak is dat dit 50/50 zou moeten zijn. De omvang van de financiering voor adaptatie is wel gestegen van $ 9 miljard per jaar in 2015-2016 tot $ 15 miljard in 2017-2018.

Bertram Zagema, Oxfam Novib klimaatexpert en één van de auteurs van het rapport: “Klimaatfinanciering is keihard nodig voor mensen en landen die nu slachtoffer zijn van recordhittegolven, extreme stormen en verwoestende overstromingen. Zelfs tijdens deze coronapandemie mogen regeringen de groeiende dreiging van een klimaatcrisis niet uit het oog verliezen. “

“De inzet van leningen onder het mom van klimaathulp is een grof schandaal. De armste landen ter wereld, die vaak gebukt gaan onder de aflossing van onhoudbare schulden, mogen niet worden gedwongen om akkoord te gaan met extra leningen voor een klimaatcrisis die ze niet hebben veroorzaakt.”

Uit de analyse blijkt ook dat sommige landen beter zijn dan andere in het verstrekken van klimaatfinanciering in de vorm van giften in plaats van leningen. Frankrijk verstrekte bijna 97 procent ($ 4,6 miljard) van zijn bilaterale klimaatfinanciering als leningen. Ter vergelijking: Zweden, Denemarken en het VK verstrekten het overgrote deel van hun klimaatfinanciering als subsidies, niet als leningen.

Nederland maakt zich niet schuldig aan overrapporteren van publieke klimaatfinanciering, maar is ook bepaald niet genereus. Daarentegen valt Nederland, samen met Japan, op door hoge bedragen te rapporteren voor ‘gemobiliseerde’ private klimaatinvesteringen.

Zagema: “Nederland doet net alsof ontwikkelingslanden net zoveel hebben aan een private investering, met winstoogmerk, als aan een gift. Dat is natuurlijk niet zo. Investeerders zijn op zoek naar verdienmodellen. Het is heel mooi als ze die vinden in investeringen die de uitstoot in ontwikkelingslanden terugdringen. Maar dat ontslaat ons niet van de verplichting om meer publiek geld vrij te maken voor situaties waarin geen verdienmodel te vinden is, met name voor al die kwetsbare gemeenschappen die het water soms letterlijk aan de lippen staat.”

“Ontwikkelde landen moeten meer publieke klimaatfinanciering verstrekken in de vorm van giften in plaats van leningen, en meer prioriteit geven aan adaptatie en aan de meest kwetsbare landen. Dat is ook hard nodig om de klimaattop COP26 in Glasgow in november 2021 tot een succes te maken." 

Noot voor redactie: 
Bertram Zagema, Oxfam Novib klimaatexpert, is beschikbaar voor interviews. Het rapport is bijgesloten, contact Jules van Os, Oxfam Novib persvoorlichting, 06-51573683.

De Oxfam-analyse wordt gepubliceerd in aanloop naar Klimaat Prinsjesdag op 22 oktober en kort voordat de OESO haar eigen schattingen en analyse van klimaatfinanciering door ontwikkelde landen bekend maakt. De vierde donderdag van oktober is ‘Klimaat Prinsjesdag’ volgens de nieuwe Klimaatwet, maar de Tweede Kamer is met herfstreces en er staan geen speciale plannen op de politieke agenda van het kabinet. Het zou het uitgelezen moment zijn voor de Nederlandse regering om extra klimaatfinanciering beschikbaar te stellen

In 2009 hebben ontwikkelde landen toegezegd om vanaf 2020 $ 100 miljard per jaar aan klimaatfinanciering te mobiliseren om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering en hun uitstoot te verminderen. Tijdens de klimaatbesprekingen van de COP26 in Glasgow in 2021 gaan landen opnieuw onderhandelen over een nieuw financieel doel vanaf 2025.

Het cijfer van $ 59,5 miljard is een gemiddelde van de publieke klimaatfinanciering die in 2017 en 2018 werd gerapporteerd voor het doel van $ 100 miljard aan klimaatfinanciering door regeringen van ontwikkelde landen, multilaterale ontwikkelingsbanken, multilaterale klimaatfondsen en andere organisaties, zoals gerapporteerd aan het UNFCCC en de OESO. Dit zijn de meest recente cijfers die beschikbaar zijn.

Oxfams bedrag van $ 19-22,5 miljard omvat de geschatte subsidiewaarde van gerapporteerde klimaatfinanciering in plaats van de nominale waarde van leningen en andere niet-subsidie-instrumenten; bovendien is het bedrag gecorrigeerd voor niet-klimaatrelevante delen van gerapporteerde ontwikkelingsprojecten.

Dit is het derde Climate Finance Shadow Report van Oxfam. De gerapporteerde openbare klimaatfinanciering is gestegen van $ 44,5 miljard per jaar in 2015 en 2016 (OESO) tot naar schatting $ 59,5 miljard per

jaar in 2017 en 2018. Oxfams schatting van de netto, klimaatrelevante hulp liet een bescheidener stijging zien van $ 15-19,5 miljard per jaar in 2015 en 2016 tot $ 19-22,5 miljard in 2017 en 2018.

De coronacrisis raakt de kwetsbaarste groepen het hardst, en datzelfde geldt ook voor de klimaatcrisis: veel groepen worden bovendien door beide geraakt. Oxfam Novib roept het kabinet op een eerlijke bijdrage te leveren aan de aanpak van de coronacrisis in ontwikkelingslanden, onder andere met aanvullende klimaatfinanciering. https://www.oxfamnovib.nl/corona/coronapetitie