Foto: Keith Lane/Oxfam America
DE ERFENIS VAN BERTA CÁCERES
Een zwarte dag
Op 3 maart 2016 wordt Berta Cáceres op brute wijze vermoord. Waarom, en door wie? Het onderzoek is nog niet afgerond. Twee maanden na haar dood zijn de eerste verdachten gearresteerd.
Volgens haar dochter Bertha en de leden van Berta’s organisatie COPINH is het duidelijk wat er is gebeurd. Ze zijn er van overtuigd dat Berta’s dood verband houdt met de bouw van de Agua Zarca dam. COPINH komt op voor de rechten van het inheemse Lenca volk. Sinds 2013 protesteerde Berta met haar organisatie tegen de bouw van hydro-elektrische projecten op Lenca-grondgebied.
De dood van Berta betekent niet het einde van haar protest. In tegendeel. Eind april was haar dochter Bertha in Nederland. Samen met drie leden van de Lenca-gemeenschap: Rosalina, Francisco en Jose. Ze kwamen hun verhaal doen bij de internationale investeerders van het project, waaronder de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO. In navolging van de arrestaties in het onderzoek van de moord op Berta Caceres , en de publieke druk van over de hele wereld, hebben de investeerders FMO en FinnFund aangekondigd op zoek te gaan naar een verantwoordelijke terugtrekking uit het Agua Zarca dam project. Dit is een belangrijke stap.
HOE HET BEGON
Berta Cáceres kwam met haar organisatie COPINH al jaren op voor de rechten van het inheemse Lenca-volk in Honduras. Ze kwam regelmatig in actie tegen bedrijven en de regering wanneer bij bouwprojecten geen rekening werd gehouden met hun rechten. Één daarvan was het project in de regio van Rio Blanco.
‘Op een dag troffen we ineens werklieden aan. Ze liepen met een meetlint over ons land en bouwden cementpalen,’ vertelt Rosalina. Pas later werden ze via een videoboodschap ingelicht over de komst van het hydro-electrische project. Het zou niets aan hun leefgewoontes veranderen, beloofde de video. Daar geloofden de bewoners niets van.
‘Op een dag troffen we ineens werklieden aan. Ze liepen met een meetlint over ons land en bouwden cementpalen,’ vertelt Rosalina. Pas later werden ze via een videoboodschap ingelicht over de komst van het hydro-electrische project. Het zou niets aan hun leefgewoontes veranderen, beloofde de video. Daar geloofden de bewoners niets van.
DE RIO BLANCO
Rosalina, Francisco en hun gemeenschap verzorgen en verdedigen de rivier al tientallen generaties. De rivier is de levenslijn van de gemeenschap en een belangrijke waterbron voor de mensen, de dieren en de gewassen. De rivier heeft ook een spirituele waarde: ‘Heel veel rituelen spelen zich af in en rondom de rivier.’
Het belang van de rivier staat bij de lokale inwoners hoog in vaandel. ‘We denken niet dat de bedrijven evenveel respect hebben voor de rivier als wij’, zegt Francisco. De gemeenschap zorgde niet alleen voor de rivier, maar ook voor het bos en de bomen erom heen. ‘Zonder de bomen heb je geen water. Dat zie je al, waar de bedrijven de bomen hebben gekapt. Daar is het waterpeil gezakt. Bij de bedrijven gaat het om geld, niet om de natuur.’ De vrees is dat na dit project er alleen maar meer projecten zullen volgen in Honduras, bijvoorbeeld in de mijnbouw, die de natuur nog meer zullen schaden.
Het belang van de rivier staat bij de lokale inwoners hoog in vaandel. ‘We denken niet dat de bedrijven evenveel respect hebben voor de rivier als wij’, zegt Francisco. De gemeenschap zorgde niet alleen voor de rivier, maar ook voor het bos en de bomen erom heen. ‘Zonder de bomen heb je geen water. Dat zie je al, waar de bedrijven de bomen hebben gekapt. Daar is het waterpeil gezakt. Bij de bedrijven gaat het om geld, niet om de natuur.’ De vrees is dat na dit project er alleen maar meer projecten zullen volgen in Honduras, bijvoorbeeld in de mijnbouw, die de natuur nog meer zullen schaden.
TOENEMEND GEWELD
‘Voor de komst van het Agua Zarca project leefden we in vrede en broederschap. Sinds het project is er geweld en dood’, vertelt Francisco. Vlak na de bekendmaking van de plannen kwamen COPINH en Berta Cáceres in actie. Berta wees de bedrijven onder andere op de rechten van de gemeenschap, die werden weggewuifd. Samen met hen ging ze vervolgens in protest. Francisco vertelt dat politie en de militairen op hen af werden gestuurd, om het protest op te breken.
Toen de gemeenschap het nog niet opgaf escaleerde het conflict. Meerdere leden van de gemeenschap, waaronder de zwager van Rosalina, zijn vermoord of onder verdachte omstandigheden omgekomen. Veel van hen worden bedreigd. ‘Eind 2015 werd ik gebeld: we vermoorden jou, of Berta Cáceres’, zegt Francisco. Enkele maanden later werd Berta in haar huis vermoord.
Toen de gemeenschap het nog niet opgaf escaleerde het conflict. Meerdere leden van de gemeenschap, waaronder de zwager van Rosalina, zijn vermoord of onder verdachte omstandigheden omgekomen. Veel van hen worden bedreigd. ‘Eind 2015 werd ik gebeld: we vermoorden jou, of Berta Cáceres’, zegt Francisco. Enkele maanden later werd Berta in haar huis vermoord.
DE MOED VAN BERTA
Berta werd al veel langer bedreigd omwille van haar werk. Het hield haar nooit tegen om te protesteren. Ze bleef altijd opkomen voor de rechten van het inheemse volk. Lastige situaties waren haar niet ongewoon.
‘Maar Rio Blanco was een speciaal geval’, vindt dochter Bertha. ‘Ik was net afgestudeerd en kwam terug van de universiteit. Mijn moeder heeft me altijd gestimuleerd om met haar mee te gaan, om de gemeenschappen te bezoeken. Dit keer wilde ze dat liever niet.’ Als Bertha dan toch met haar moeder meeging, werden er meerdere voorzorgsmaatregelen getroffen. ‘Haar grootste zorg was niet haar eigen leven. Haar grootste zorg was dat zij ons, haar kinderen, iets zouden aandoen.’ Ondanks haar angst bleef Berta haar werk voortzetten
‘Maar Rio Blanco was een speciaal geval’, vindt dochter Bertha. ‘Ik was net afgestudeerd en kwam terug van de universiteit. Mijn moeder heeft me altijd gestimuleerd om met haar mee te gaan, om de gemeenschappen te bezoeken. Dit keer wilde ze dat liever niet.’ Als Bertha dan toch met haar moeder meeging, werden er meerdere voorzorgsmaatregelen getroffen. ‘Haar grootste zorg was niet haar eigen leven. Haar grootste zorg was dat zij ons, haar kinderen, iets zouden aandoen.’ Ondanks haar angst bleef Berta haar werk voortzetten
NOOIT OPGEVEN
‘Mijn moeder leerde ons dat als je bang was, je niet moest vluchten, maar juist door te gaan ondanks bedreigingen’, zegt Bertha trots. Na de dood van Berta hebben enkele internationale investeerders, waaronder de Nederlandse FMO, de geldstromen naar het project bevroren. ‘Dat is niet genoeg. Ze moeten de geldstromen niet alleen bevriezen, ze moeten zich helemaal terugtrekken.
DE REIS DOOR EUROPA
Om dit voor elkaar te krijgen reist de COPINH delegatie nu door Europa. Ze bezoeken verschillende landen waar internationale investeerders zich bevinden, die verbonden zijn met het Agua Zarca-project, waaronder Nederland. Ze spreken ook met Ministers en met Europarlementariërs over de rol van de EU in Honduras. ‘We weten dat ze het verhaal kennen, maar we willen dat ze het nog eens horen. Van ons. Zodat ze druk zetten op de investeerders om zich definitief terug trekken.’
Bertha heeft al enkele gesprekken gevoerd. Er is nog geen nieuwe reactie gekomen van de bedrijven en FMO. Toch is ze hoopvol dat haar bezoek een groot verschil zal maken. Niet alleen voor het Agua Zarca project, maar voor alle gemeenschappen in Honduras die onrechtmatig worden behandeld. Jij kunt Bertha, Rosalina en Francisco helpen. Door extra aandacht te vragen voor hun oproep. Onderteken de petitie en deel het met zo veel mogelijk mensen. Laat de bedrijven weten dat de Lenca bevolking niet alleen staat!
Bertha heeft al enkele gesprekken gevoerd. Er is nog geen nieuwe reactie gekomen van de bedrijven en FMO. Toch is ze hoopvol dat haar bezoek een groot verschil zal maken. Niet alleen voor het Agua Zarca project, maar voor alle gemeenschappen in Honduras die onrechtmatig worden behandeld. Jij kunt Bertha, Rosalina en Francisco helpen. Door extra aandacht te vragen voor hun oproep. Onderteken de petitie en deel het met zo veel mogelijk mensen. Laat de bedrijven weten dat de Lenca bevolking niet alleen staat!
