7 grote supermarkten in Nederland maken te weinig werk van mensenrechten
Géén van de grote supermarkten in Nederland doet genoeg tegen de uitbuiting van de mensen die jouw boodschappen produceren. Zowel Albert Heijn, Aldi, Dirk, Ekoplaza, Jumbo, Lidl als PLUS scoren een onvoldoende op hun mensenrechtenbeleid in hun toeleveringsketens. Concrete acties om dit te verbeteren blijven uit, hoewel Lidl het nog het best doet. Dat blijkt uit onze nieuwe Superlijst Sociaal.
Superlijst Sociaal, een nieuwe samenwerking van initiatiefnemer Questionmark met Oxfam Novib en Solidaridad, kijkt naar onder meer kinderarbeid, discriminatie en uitbuiting in de ketens. Uit het onderzoek blijkt dat Lidl voorloopt op de rest, maar nog steeds een onvoldoende haalt. Albert Heijn, Aldi, Ekoplaza en Jumbo belanden in de middenmoot. PLUS en Dirk scoren de dikste onvoldoendes en tonen de minste inzet op mensenrechten.
Uitbuiting volop in de schappen
Er is nog volop kans dat je uitbuiting aantreft in de schappen van supermarkten. Zo hebben cacaoboeren in Ghana en Ivoorkust geen leefbaar inkomen. Arbeiders op Braziliaanse mangoplantages verdienen niet genoeg om zelf mango’s te kunnen betalen. Vrouwen worden wereldwijd achtergesteld: in de Indonesische visindustrie lopen vrouwen het risico hun baan te verliezen als ze zwanger worden.
Supermarkten doen te weinig…
Hoewel de meeste supermarkten nu wel onderzoeken welke producten risico’s met zich meebrengen op gebied van mensenrechten, ondernemen ze onvoldoende actie om die problemen aan te pakken. En hoewel ze wel toezeggingen hebben gedaan om mensenrechtenschendingen aan te pakken, merken arbeiders en kleinschalige boeren daar nog weinig van. De supermarkten gaan niet met ze in gesprek om tot oplossingen te komen. Alleen Lidl laat duidelijk zien samen te werken met boerencoöperaties, maar in een klein aantal projecten.
… Maar harken wel geld binnen
Terwijl jouw boodschappen duurder worden en de arbeiders een hongerloon ontvangen, draaiden de supermarkten megawinsten.
Een paar schokkende feiten op een rij:
- In 2022 betaalden we 8.4% meer voor onze boodschappen. Ook 90% van de kleinschalige cacaoboeren in Ghana die Oxfam sprak, ging er in inkomen op achteruit. Ondertussen draaiden de supermarkten een omzet van €46,9 miljard.
- Van de ruim €1 miljard dividend die Ahold Delhaize in 2022 uitkeerde aan aandeelhouders, had het bedrijf 740.000 cacaoboeren een leefbaar inkomen kunnen betalen.
- Voor elke verkochte chocoladereep gaat bijna 42% naar de supermarkt. De cacaoboer krijgt minder dan 9%.
Het kán wel beter
Verbetering is mogelijk, laat een aantal supermarkten zien. Zo werken Albert Heijn, Aldi en PLUS voor een deel van hun chocoladerepen samen met Tony's Chocolonely aan een leefbaar inkomen in de cacaosector. Lidl bracht de 'Way to Go' cashews, chocolade en koffie op de markt waarmee ze werken aan hogere inkomens voor kleinschalige boeren. Mooie voorbeelden, maar ze gelden nog maar voor een paar van de duizenden producten in de schappen. Voor de rest is er nog weinig uitzicht op een einde aan uitbuiting.
Eline Achterberg, expert mensenrechten en bedrijfsleven: ‘Supermarkten hebben beloofd bij te dragen aan leefbare inkomens voor kleinschalige boeren. Een goede eerste stap, maar voor echte verandering moeten de supermarkten ook naar zichzelf kijken en stoppen met winstbejag ten koste van alles en iedereen. Als het aankomt op een eerlijke verdeling van waarde, geven de supermarkten niet thuis.’
Tijd voor wetgeving
Internationale richtlijnen van de Verenigde Naties schrijven al ruim 12 jaar voor dat bedrijven verantwoordelijkheid nemen voor mensenrechten in hun toeleveringsketens. Maar zonder harde verplichting komt hier weinig van terecht, zien we opnieuw. Daarom voeren Nederland en de Europese Unie naar verwachting binnenkort wetgeving in op internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO). Wij steunen de invoering van deze wet en werken er hard aan om te zorgen dat deze erdoorheen komt – en zo sterk mogelijk is. Want het is nu echt tijd voor eerlijke boodschappen.
Wat we nog meer doen in de strijd voor uitbuitingsvrije boodschappen, lees je hier.
Zo reageren de supermarkten op ons onderzoek
Het kon natuurlijk niet uitblijven: naar aanleiding van onze Superlijst hebben verschillende supermarkten in de media gereageerd. Een greep uit hun reacties:
- In de Telegraaf erkennen achterblijvers Albert Heijn en PLUS hun verantwoordelijkheid voor de mensenrechten in hun verse producten en huismerken. 'We kijken naar mogelijke risico’s voor mens en milieu, zoeken met onze leveranciers naar oplossingen om deze te voorkomen of te verminderen en passen op basis daarvan waar nodig onze inkoop aan', zegt Albert Heijn. 'We scoren goed in bananen en cacao, maar we erkennen dat we op het gebied van mensenrechten en het werken aan projecten rondom leefbaar loon, het verminderen van genderongelijkheid en het transparant rapporteren daarover, nog stappen kunnen zetten.'
- Aldi zegt in dezelfde krant stappen te hebben gezet voor bijvoorbeeld gendergelijkheid en Lidl ziet haar koppositie als bevestiging van haar beleid, maar erkent ook de verbeterpunten.
- In de Volkskrant reageert Jumbo dat het de aanbevelingen ter harte neemt, maar dat het rapport 'niet volledig recht doet aand e stappen die Jumbo al heeft gezet'. PLUS erkent dat het 'nog stappen kan zetten' en neemt de aanbevelingen in overweging.
- Lidl postte ook zelf nog iets over onze Superlijst op LinkedIn. 'We zijn trots op dit mooie resultaat, maar we weten ook dat we er nog niet zijn. We blijven ons inzetten om ons mensenrechtenbeleid verder te verbeteren. Zo maken we een duurzame leefstijl voor iedereen betaalbaar en toegankelijk.'
