Dit zijn de 3 prioriteiten voor de klimaattop in Dubai
De eerste twee weken van december vindt in Dubai de 28e VN Klimaattop, #COP28UAE, plaats waar wereldleiders samenkomen om afspraken te maken hoe klimaatverandering kan worden tegengegaan en hoe landen zich daartegen kunnen wapenen. Oxfam is met een delegatie van experts op de klimaattop aanwezig en Hilde Stroot, werkzaam bij de Nederlandse tak Oxfam Novib, is één van hen. Ze vertegenwoordigt ook de Nederlandse NGO’s als waarnemer in de Nederlandse overheidsdelegatie. In dit artikel legt ze uit wat onze prioriteiten zijn bij de klimaattop.
Code rood en toch weinig actie
Klimaatverandering heeft inmiddels geleid tot een wereldwijde crisis die veel landen, vooral landen in kwetsbare posities, hard raakt. Droogte, overstromingen, bosbranden, hitte, en extreme regen eisten afgelopen jaar hun tol. Van de cycloon Freddy die een spoor van vernieling achterliet in Mozambique, Malawi en Madagaskar, tot een hongercrisis door extreme droogte in Oost-Afrikaanse landen, zoals Kenia, Somalië, Ethiopië en Zuid-Soedan, tot zware overstromingen in Pakistan waarbij meer dan duizend mensen zijn omgekomen en die miljoenen Pakistanen van huis en haard verdreef. De rampen zijn inmiddels bijna niet te tellen.
Ondanks dat de crisis zich wereldwijd zó manifesteert zien we nog onvoldoende politieke wil van wereldleiders om de fundamentele stappen te zetten die echt nodig zijn. Onderzoek laat zien dat alle Nationale klimaatplannen van landen samen de uitstoot van broeikasgassen in 2030 niet terugdringt met 45% (nodig om onder 1.5 graden opwarming te blijven) maar dat de uitstoot blijft toenemen met bijna 9%. Alle seinen staan op rood en toch wordt nog getreuzeld, geaarzeld, geframed, genegeerd en naar elkaar gewezen. De rol van waarnemers om landen op hun vingers te tikken en te duiden wat er daadwerkelijk gebeurt en wereldleiders aan te sporen tot tempo is daarom cruciaal.
De prioriteiten
Oxfam Novib heeft voor de aankomende klimaattop drie grote prioriteiten waar we echte concrete vooruitgang willen zien:
1. De omschakeling van vieze naar schone energie
Vorig jaar mocht er niet eens over gesproken worden, het uitfaseren van fossiele brandstoffen, terwijl het toch de grootste bron van uitstoot is. Dit jaar houden we wereldleiders samen met onze partnerorganisaties scherp en doen we er alles aan om concrete afspraken op papier te krijgen over uitfasering van alle fossiel brandstoffen, dus kolen, olie en gas. Dit moet gepaard gaan met een concreet en zeer ambitieus doel om het tempo van ontwikkelen van schone energie, met name zon en wind, te verdrievoudigen; producten efficiënter te produceren; en energieconsumptie te verminderen.
Deze enorme omwenteling van vies naar schoon moet wel eerlijk gebeuren. Rijke, vervuilende landen moeten het snelst omschakelen en armere landen die de klimaatcrisis niet veroorzaakt hebben mogen er wat langer over doen en moeten daarbij ondersteuning krijgen. Dat is eerlijk, want de vervuiler moet betalen. Maar het is ook de enige manier waarop we onder de grens van 1,5 graden gaan blijven. Dat vereist namelijk een gezamenlijke aanpak waarin elk land die omschakeling daadwerkelijk kan maken.
2. Een operationeel en gevuld klimaatschadefonds
Ook zullen we ons hard maken voor het operationeel krijgen van het klimaatschadefonds, waarover vorig jaar eindelijk overeenstemming kwam. We zien erop toe dat het fonds daadwerkelijk gevuld gaat worden in een mate die recht doet aan de schade die wordt opgelopen in kwetsbare landen.
De technische onderhandelingen in de afgelopen maanden hierover liepen uitermate stroef, waarin landen maar geen overeenstemming konden bereiken over wie het fonds moet vullen en wie er aanspraak op kan maken.
Het schadefonds moet inclusief, representatief, alomvattend en voorspelbaar zijn. Financiering moet plaatsvinden in de vorm van giften, niet als lening. Daarnaast moet er dekking zijn voor zowel economisch als niet-economisch verlies en schade. Tot slot moet het zowel plotselinge schade uitbetalen (bij bijvoorbeeld overstroming) als schade die zich langzaam manifesteert (zoals het verdwijnen van land door zeespiegelstijging).
3. Financiële ondersteuning bij omschakeling naar schone energie en aanpassing aan klimaatverandering
Klimaatschade moet natuurlijk in eerste instantie voorkomen worden, en klimaatkwetsbare landen moeten daarbij de juiste ondersteuning krijgen. Rijke landen in Europa en Noord-Amerika hebben de grootste historische verantwoordelijkheid voor het veroorzaken van klimaatverandering en zullen deze ondersteuning moeten bieden. Deze landen beloofden al jaren geleden 100 miljard dollar per jaar voor deze ondersteuning, maar komen deze belofte nog steeds niet na. Geld dat wel binnenkomt, komt vaak in de vorm van leningen. Hierdoor komen de ontvangende Afrikaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen steeds dieper in de schulden terecht.
Oxfam Novib wil dat in 2023 de 100 miljard dollar daadwerkelijk wordt gehaald, en dat er gecompenseerd wordt voor de voorbijgaande jaren waarin er onvoldoende geld is uitgekeerd. Dit geld moet voornamelijk worden uitgekeerd in de vorm van giften.
De onderhandelingen over nieuwe financiële afspraken, voor de periode na 2025, zijn inmiddels gestart. Deze moeten volgend jaar, op COP29, leiden tot concrete afspraken. Op deze COP28 zou er wat Oxfam Novib betreft al overeenstemming moeten komen over een aantal basisprincipes. Zo moet de hoogte van het bedrag gebaseerd zijn op de behoefte aan financiering in kwetsbare landen; moet deze ook regelmatig herzien worden op basis van veranderende behoeften; en moeten afzonderlijke subdoelen worden gedefinieerd op klimaataanpassing, klimaatmitigatie en klimaatschade. De focus moet zijn op giften om te voorkomen dat kwetsbare landen zich dieper in de schulden moeten steken. Als laatste moeten budgetten makkelijk beschikbaar zijn voor de mensen die in kwetsbare landen wonen en gemarginaliseerde groepen en individuen.
Belast de grote vervuilers!
Het is tijd dat grote vervuilers betalen voor de klimaatschade die ze aanrichten in de meest kwetsbare landen. Vind jij dat ook?
Over de auteur
Hilde Stroot is Beleidsverantwoordelijke Klimaat bij Oxfam Novib. Het belangrijkste doel is het aanpakken van klimaatverandering, het bestrijden van klimaatongelijkheid mondiaal en het bijstaan van diegenen die de impacts van klimaatverandering ondervinden. Daarnaast coördineert ze het werk op de private sector en klimaat voor Oxfam International.
Hilde Stroot zal tijdens de klimaattop regelmatig verslag doen uit Dubai over de voortgang. Volg haar op X of LinkedIn.
