Hoe overleef je zonder water?
Drie jaar geen regenval. Kun je het je voorstellen? In delen van Somaliland vielen voor het eerst sinds drie jaar weer een paar grotere spetters. ‘Veel te weinig, en veel te lokaal. Maar het gaf wel hoop.’
Annick van Lookeren-Campagne, humanitair beleidsadviseur, was in Somaliland toen het gebeurde. 'Ik lag in een klein hotelletje, in een dorpje in de droge provincie Sanaag. Echt de middle of nowhere. En ineens werd ik wakker van zo'n herrie! Het was allemaal regengekletter op het dak. Een korte, maar hevige bui. Ik ben opgestaan en naar buiten gelopen om aan de regen te ruiken.'
Geluk en ongeluk
Regen in Somaliland is reden voor feest. Drie jaar droogte heeft de regio ontwricht. 'Je hebt heel de dag door zon, zon, zon. En er is echt helemaal niets meer. Geen planten, geen bomen, geen schaduw. Je ziet lege rivierbeddingen en skeletten van dood vee. Het vee dat het nog heeft overleefd, is broodmager.'
Tegelijkertijd zijn zulke heftige, korte buien ook gevaarlijk. 'Vluchtelingen wonen in zeer armoedige tenten bijeengehouden door stukken plastic en oude lappen stof. Regenbuien kunnen de tenten wegvagen. Kinderen en ouderen zijn kwetsbaar voor ziektes want door de droogte en weinig voedsel zijn ze verzwakt, en medische voorzieningen zijn schaars in dit deel van Somaliland.'
Leven met weinig water
De inwoners van Somaliland zijn gewend aan droogte. Tijdens de twee lange regenperiodes die het jaar kent, wordt normaal gesproken al het water opgevangen. In tanks en 'berkets', een soort van grote ondergrondse opslagplaatsen. Tijdens de periodes van droogte wordt het water uit de tanks en berkets door de mensen gebruikt. Daar kunnen ze dan zelf van drinken, wassen en koken, maar het wordt ook gegeven aan het vee als er geen waterbron in de buurt is. Veel mensen zijn (kleine) boeren - ook wel pastoralisten genoemd - die afhankelijk zijn van hun vee voor inkomsten en eten.
Maar de afgelopen drie jaar kon er amper regenwater worden opgevangen in sommige delen van Somaliland. Veel pastoralisten zijn daardoor op de vlucht in eigen land. Ze trekken naar dorpen in de hoop dat daar wel water is. Maar ook daar is er een groot tekort en zijn de berkets vaak leeg. De enige oplossing is Watertrucking: met grote trucks wordt water van het ene deel van Somaliland, naar het andere deel gereden.
Duur, maar noodzakelijk
'Het is namelijk niet overal droog in Somaliland. In sommige delen regent het wél of zijn er geschikte waterbronnen. Daar is het gewoon nog groen en is er voldoende water. Van die plekken wordt het water vervoerd naar plaatsen waar geen water meer is.
'Dit is een kostbare manier van watervoorziening en duur. Maar daar niet meer dan normaal. Ook in jaren dat er wel regen viel was er wel eens waterschaarste, en werd er door het dorp geld bij elkaar gelegd om water te kopen. Zo kwamen ze dan toch nog de droge periode door.'
Samen de lasten dragen
Nu er geen waterschaarste, maar een watercrisis is, kunnen dorpen en de pastoralisten de lasten niet alleen meer dragen. Oxfam Novib helpt daarom met watertrucking. De aankomende 12 maanden willen we samen met de parterorganisaties Candlelight en Havayoko 200.000 mensen voorzien van schoon, veilig water.
Naast watertrucking geeft Oxfam Novib cash transfers. ‘De boeren die door de droogte getroffen zijn krijgen dan zo’n 120 tot 140 dollar per maand. Daar kunnen ze dan eten van kopen, of medicijnen, of extra water.' Het zijn bewust cash transfers en geen voedselpakketten. Er zijn namelijk nog lokale markten actief, en de cash transfers zorgen ervoor dat de lokale economie nog gestimuleerd wordt.
Van levens redden, naar levens opbouwen
De levensreddende hulp voor de mensen in Somaliland komt nu van de grond. Dat is hard nodig, maar er moet binnenkort ook gekeken worden naar de langetermijn.
'Ik liep daar wel eens rond en dacht: moet je je voorstellen dat jij hier op de vlucht bent. Wat als er een dag zo’n watertruck niet komt opdagen? Wat doe je dan? Je hebt dan gewoon helemaal niets. En zonder water kun je niet leven.
'Bovendien kennen de vluchtelingen grote zorgen. Veel zijn bijna al hun vee verloren door de droogte. Ze moeten weer helemaal opnieuw beginnen. Hoe gaan ze dat doen?' Dit wordt de volgende uitdaging voor Annick en haar collega's. Zodra de levensreddende hulp goed loopt, moet er gekeken worden naar duurzame oplossingen en de wederopbouw.
Hoop door regen
De regendruppels die Annick meemaakte, geven hoop. Net als de grijze wolken die vaak in de lucht hingen. Nog lang niet genoeg en ook als er meer regen komt, zal het een poos duren voordat de grond en het land weer is hersteld. Maar tot die tijd kunnen de pastoralisten en de inwoners van Somaliland rekenen op onze steun. 'En die van elkaar', vult Annick aan. 'De mensen in Somaliland zijn enorm solidair en waar water is, wordt met elkaar gedeeld. Zonder deze onderlinge solidariteit zou de situatie aanzienlijk erger zijn.'
Annick van Lookeren-Campagne is humanitair beleidsadviseur bij Oxfam Novib. Ze reist regelmatig naar conflictgebieden en regio's die getroffen zijn door natuurrampen of lijden onder klimaatverandering. Door te overleggen met partnerorganisaties, de lokale bevolking, de overheden, donoren en collega's bekijkt ze welke hulp er het eerst en het snelst nodig is. Ze stelt adviesrapporten op voor verschillende belanghebbenden en zorgt zo dat mensen zo snel mogelijk hun leven weer kunnen oppakken.
Annick reisde eerder naar de Tsjaadmeer-regio.
Foto's: Petterik Wiggers en Annick van Lookeren-Campagne
