De Tsjaadmeer-regio crisis: veerkracht in moeilijke tijden

Foto: Tom Saater / Oxfam

Op donderdag 22 juni 2017 werd ik naar Pulka gestuurd in de Borno Staat, Nigeria. Mijn taak was om het werk van Oxfam Novib te documenteren. Tot mijn grote blijdschap ging Tom Saater met me mee, een zeer bekende en geliefde Nigeriaanse fotograaf. Ik kon niet wachten om met hem de verhalen van de gemeenschap vast te leggen en te delen.

Ik had van te voren niet kunnen bedenken wat mij te wachten stond. Al die mensen die alles hadden verloren – hun inkomsten, hun vrijheid en zelfs familieleden – en ondanks al deze tegenslagen veerkrachtig bleven. Ook al zijn hun leefomstandigheden niets verbeterd.

Pulka is een kleine stad die voorheen was bezet door een gewapende groep. Recent kwam deze stad in het nieuws omdat duizenden mensen die waren gevlucht weer werden terug gestuurd. Vanuit Minawoa, Kameroen door het Kameroense leger en van Banki en noord Gwoza in Nigeria door het Nigeriaanse leger. De terugkerende mensen worden samengeperst in een al overbevolkte stad en de leefomstandigheden zijn erbarmelijk.

Pulka was een klein dorpje met zo'n 15.000 inwoners, maar de schatting is dat er nu zo’n 48.000 mensen wonen, waarvan de meesten binnen het land op de vlucht zijn. Zogehete 'IDP's' (Internally Displaced People). Pulka kan via geen enkele weg bereikt worden vanwege de hoge veiligheidsrisico’s door onverwachte aanvallen. Humanitaire hulpverleners moeten daarom noodgedwongen de stad in- en uitreizen via een helikopter van de VN. 

Een onbereikbare stad

Pulka is afgezet door het leger. Iedereen die naar binnen of naar buiten wil wordt gescreened door het leger. Een inwoner van de stad vertelde me dat bijna alle infrastructuur was vernietigd door de gewapende groepen, waaronder alle telecommunicatielijnen en elektriciteitskabels. Pulka is dus bijna volledig afgesloten van de buitenwereld. Op de paar satelliettelefoons van de humanitaire hulpverleners en het leger na. 

Oxfam staat in de voorhoede om mensen in deze lastig te bereiken gebieden hulp te geven. Hoewel de teams alles doen wat ze kunnen is de watervoorraad beperkt: meer dan vijf liter per persoon is bijna onmogelijk. Er zit veel graniet in de grond waardoor het aanleggen van waterputten lastig is. De beschikbare waterpunten staan bovendien steeds meer onder druk, door de nieuwe mensen die dagelijks blijven aankomen. Oxfam blijft actief op zoek gaan naar nieuwe manieren om waterpunten aan te leggen en blijft strijden voor een meer verantwoordelijke herplaatsing van de vluchtelingen.

Lees meer persoonlijke verhalen van onze medewerkers
Tekst gaat verder onder foto's

Cash for work: hulp en wederopbouw

Naast de hoognodige levering van water geeft Oxfam ook op andere manieren hulp. Zo loopt er een programma op veiligheid via gemeenschapsstructuren. En geeft Oxfam digitaal geld aan 700 gast- en vluchtelingengezinnen, waarvan ze eten, drinken of andere basisbehoeften kunnen kopen. Het digitale geld is mede bedoeld om de lokale markt te stimuleren.

'Zo vertrok de enige stratenmaker van de stad onlangs naar de stad, Maiduguri. Hij was op zoek naar een groenere omgeving. We waren de enige die hem in deze stad ondersteunde en daar kon hij niet van leven. Maar nu moeten we hem telkens ophalen uit Maiduguri als zijn diensten nodig zijn', vertelt de locatiemanager van Oxfam in Pulka.

Met het Cash for Work programma worden mensen direct geholpen door het geld dat ze ontvangen. Tegelijkertijd bouwen ze de stad en de infrastructuur van Pulka weer op. 600 mensen in Pulka zijn betrokken bij het aanleggen van gemeenschappelijk sanitair en de wederopbouw van de omgeving. Nog eens 100 mensen ontvangen onvoorwaardelijk geld, omdat ze te zwak zijn zich op een andere manier te onderhouden. Andrew*, 40 jaar, is één van de ontvangers van dit onvoorwaardelijke, digitale geld.

Een ongemakkelijke ervaring

Toen één van de vrijwilligers van Oxfam vertelde over Andrew , wilden Tom en ik hem direct ontmoeten. We wilden zijn verhaal horen en delen. Onderweg liepen we door straten die omringd werden door huisjes van klei. Voor de huizen zaten mensen die niets om handen hadden. Ze keken vergeten, en verdwaald.

Toen we het huis van Andrew bereikten, was het gelijk duidelijk waarom hij in aanmerking was gekomen voor het onvoorwaardelijke digitale geld. De eens harde werker, die zorgde voor zijn 4 vrouwen en 17 kinderen, was buitenspel gezet toen hij zijn armen vanaf zijn ellenbogen verloor nadat hij terecht was gekomen in het conflict in zijn dorp. Zijn handen waren samengebonden waardoor de bloedvaten in zijn armen waren bekneld geraakt. De schade was te groot om zijn handen weer tot leven te wekken.

'Zo’n vijf jaar geleden vluchtte ik met mijn familie naar Kameroen. Toen ik terugkwam naar Pulka, nadat mijn vrouwen al waren terug gegaan, werd ik aangehouden en vastgebonden', zegt hij.

Andrew werd uiteindelijk vrijgelaten en onschuldig verklaard, maar tijdens het interview kon ik de pijn in zijn ogen nog zien. Ik vroeg me af wat er door zijn hoofd ging. Een gevoel van onrechtvaardigheid? Verwaarlozing? Verdriet?

'Ik verkoop nu alles wat ik heb om te overleven. De 75 zakken sorghum die ik thuis had gelaten toen we naar Kameroen vluchtte, zijn gestolen. Ik kan niets meer doen om mijn kinderen te ondersteunen. Ik heb al twee kinderen verloren aan de honger.'

De impact

Andrew is dankbaar voor de hulp van de organisaties, die hem en zijn familie ondersteunen. Hij vertelt dat de mensen in zijn gemeenschap hem ook te hulp schieten. Voordat de hulporganisaties er waren, was het dankzij hen dat zijn gezin het wist te overleven. De veerkracht van de gemeenschap kan ik met geen woorden omschrijven. Vooral Andrew en zijn familie, die zoveel hebben meegemaakt, maar zich toch nog wisten aan te passen naar hun nieuwe omstandigheden. De familie zet zich vol in op het kleine beetje landbouw wat mogelijk is en zijn kinderen studeren zelfs. Ook al zijn veel educatieve instellingen in Pulka vernietigd.

'Voorheen deden mijn vrouwen niets aan landbouw. Ze liepen niet eens het huis uit om water te halen, in de 20 jaar dat ik met ze getrouwd was. Maar nu zijn ze niet eens thuis. Ze zijn allemaal op de boerderij.'

Andrew gebruikt het geld van Oxfam om zaden te kopen om te planten. Hij zegt dat hij bang is voor de aanvallen van gewapende mannen tijdens de oogst, gezien tijdens het vorige seizoen de boeren werden aangevallen en bijna alles werd gestolen.

Toen ik hem vroeg wat hij nu het hardst nodig had, verbaasde Andrew me. Hij begon niet over voedselhulp – wat vaak de reactie is van mensen tijdens een crisis – maar in plaats daarvan zei hij:

'De regering zou ons moeten helpen om de omgeving te ontdoen van de groeperingen, zodat mensen zonder gevaar kunnen zaaien en oogsten. Niet alleen in Pulka, maar overal in de Borno staat. Als Oxfam er niet was geweest zouden we onveilig water drinken, en er is nog steeds niet genoeg water omdat er teveel mensen zijn. We hebben veel nodig, en daar hebben we de regering voor nodig.'