Lidl neemt verantwoordelijkheid voor mensenrechten, Aldi en PLUS blijven achter

• 23 april 2020

Blog geschreven door Charlotte Vollaard, expert mensenrechten en bedrijfsleven bij Oxfam Novib.

Read this blog in English here.

Supermarkten spelen een cruciale rol in de voedselvoorziening tijdens deze coronacrisis. Supermarktmedewerkers werken hard en zorgen elke dag opnieuw voor volle schappen, waardoor wij voldoende eten op tafel kunnen zetten.

Vaak onzichtbaar, maar net zo belangrijk in de voedselvoorziening, zijn de mensen die ons eten produceren. De vrouwen en mannen die onze tomaten, thee en mango’s plukken, koffiebonen verbouwen of garnalen pellen. Al vóór het uitbreken van de covid-19 pandemie, bleek uit Oxfams onderzoek dat deze mensen enorm kwetsbaar zijn. Ze verdienen weinig, werken lange dagen, hebben kortlopende of seizoenscontracten en in geval van ziekte nauwelijks mogelijkheid om verlof te nemen. Daarnaast hebben deze werknemers vaak onvoldoende drinkwater en sanitaire voorzieningen beschikbaar en werken ze over het algemeen met veel arbeiders op een kluitje. Dat is uitputtend en onhygiënisch, en maakt hen in deze crisis extra vatbaar voor het coronavirus.

Supermarkten hebben – samen met hun leveranciers – een verantwoordelijkheid om ook voor deze mensen te zorgen voor fatsoenlijke werkomstandigheden en een leefbaar loon. Oxfam Novibs supermarktenranglijst toont aan dat Lidl vorig jaar slecht scoorde doordat de supermarkt onvoldoende werk maakte van mensenrechten. Maar na lang campagne voeren, meerdere publieke acties en 18.000 handtekeningen, die Lidl Nederland in november 2019 in ontvangst nam, komt Lidl nu over de brug.

Lidl zet stappen op het gebied van mensenrechten

Lidl heeft nieuw mensenrechtenbeleid gepubliceerd, waarin het toezegt dat het gehele bedrijf een aantal belangrijke mensenrechtenverdragen zal respecteren. Het volledige mensenrechtenbeleid inclusief alle toezeggingen is momenteel alleen beschikbaar op de Nederlandse, Duitse en Britse website. Lidl heeft aangegeven dat dit op korte termijn ook gepubliceerd wordt in alle andere landen waar het gevestigd is. Oxfam gaat dit nauwlettend volgen.

Dat is goed nieuws, want Lidl is één van de grootste supermarktketens ter wereld met meer dan 10.000 winkels in 32 landen. Met het nieuwe beleid volgt Lidl de twee Nederlandse supers Albert Heijn en Jumbo, die vorig jaar ook al toezeggingen hebben gedaan na de lancering van Oxfam Novibs Behind the Barcodes-campagne.

Dit zijn de drie belangrijkste punten waarop Lidl toezeggingen heeft gedaan:

• 1. Effectievere maatregelen om uitbuiting te voorkomen.

Lidl zegt toe zich aan de VN-richtlijnen op het gebied van mensenrechten en bedrijfsleven te gaan houden in alle landen waar het bedrijf actief is. De supermarkt erkent nu dat er vaak sprake is van misstanden wanneer overheden werknemers niet beschermen en vakbonden zwak zijn. Ook accepteert Lidl dat het zelf een verantwoordelijkheid heeft om mensenrechten in de ketens te respecteren. Deze verantwoordelijkheid wordt verankerd in verschillende teams binnen de organisatie, met de CEO als eindverantwoordelijke. Ook zegt het bedrijf zich te committeren aan de Dhaka principes, die voorschrijven dat van arbeiders niet mag worden gevraagd om bemiddelingskosten te betalen. Want daarmee steken ze zich al vóórdat ze aan hun baan beginnen in de schulden, iets wat vaak voorkomt bij moderne slavernij.

Lidl heeft de sectoren in kaart gebracht waarin de grootste risico’s op mensenrechtenschendingen bestaan voor haar eigenmerkproducten. Op basis van dit overzicht heeft Lidl toegezegd  drie studies – zogeheten Human Rights Impact Assessments – per jaar te gaan uitvoeren naar de impact van Lidl’s bedrijfsactiviteiten op mensenrechten in productieketens en deze onderzoeken te publiceren. Bij deze onderzoeken, te beginnen met thee uit Kenia, bessen uit Spanje en bananen uit Zuid-Amerika, gaat Lidl ook vakbonden en maatschappelijke organisaties betrekken.

Voor het eerst erkent Lidl publiekelijk dat het wettelijk minimumloon voor arbeiders in productielanden onvoldoende kan zijn om in de basisbehoeften te kunnen voorzien. Eerder dit jaar sloot Lidl zich aan bij een Duits overheidsinitiatief om meer werk te maken van een leefbaar loon voor arbeiders en een leefbaar inkomen voor kleinschalige boeren. Om arbeidsomstandigheden in hoge risicoketens sectorbreed aan te pakken, is Lidl lid van de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) en het World Banana Forum (WBF), en zal het bedrijf komend jaar aan een derde Multi-Stakeholder Initiatief gaan deelnemen.

• 2. Eerlijke en gelijke behandeling van vrouwen

Als eerste stap richting meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen die werkzaam zijn in de toeleveringsketens, hebben Lidl Nederland, Lidl Duitsland en Lidl Groot-Brittannië de United Nations Women’s Empowerment Principles (UN WEP’s) ondertekend.

Dit is belangrijk, omdat het werk dat vrouwen doen vaak slechter betaald wordt, minder baanzekerheid biedt en vrouwen meer onbetaalde zorgtaken op zich nemen naast hun baan. Lidl heeft toegezegd dat alle andere landen de UN WEP’s binnenkort ook gaan ondertekenen. We zullen deze toezegging nauwlettend volgen.

Lidl belooft ook in 2021 een genderbeleid te publiceren voor zowel de eigen medewerkers als arbeiders in de productieketens.

• 3. Transparantie over waar het voedsel vandaan komt

Lidl publiceert binnenkort in alle landen de namen en adressen van de directe food- en non-foodtoeleveranciers van de eigenmerkproducten. Albert Heijn en Jumbo hebben hier al eerste stappen in gezet, na hun toezeggingen vorig jaar. Het is belangrijk dat consumenten weten waar hun voedsel vandaan komt en dat arbeiders en boeren kunnen achterhalen aan welk bedrijf hun producten worden verkocht. Daarnaast heeft Lidl aangegeven dat belanghebbenden in alle hoogrisicoketens eind 2021 toegang zullen hebben tot een effectief klachtenmechanisme volgens internationale richtlijnen, waarmee ze aanspraak kunnen maken op genoegdoening. Hierdoor kunnen mensenrechtenschendingen in de ketens van de supermarkt effectief aangekaart en aangepakt worden. Lidl verkoopt meer dan 85% eigenmerkproducten en daarmee heeft Lidl een extra verantwoordelijkheid voor hun herkomst.

Dit zijn significante toezeggingen van Lidl, in lijn met Oxfams aanbevelingen op arbeidsrechten. Gedurende de afgelopen maanden heeft Oxfam veel gesprekken gevoerd met Lidl in Duitsland (waar het hoofdkantoor gevestigd is), Nederland en Groot-Brittannië. Lidl heeft toegezegd dat het hele bedrijf het beleid dat in deze landen is gepubliceerd overneemt en alle toezeggingen voor alle landen gelden. We blijven volgen of Lidl in de andere landen waar het actief is ook echt de daad bij het woord voegt en het nieuwe mensenrechtenbeleid daadwerkelijk publiceert.

Uiteraard zijn deze toezeggingen alleen betekenisvol voor arbeiders en kleinschalige boeren in ontwikkelingslanden, wanneer ze ook in praktijk gebracht worden. Het is belangrijk dat Lidl de bedrijfspraktijken blijft aanpassen, leert van de onderzoeken en met overheden in gesprek gaat om mensenrechten te beschermen. Ook de implementatie van het beleid zullen we blijven volgen.

Lidl gaat verder dan Albert Heijn en Jumbo

Op twee vlakken belooft Lidl meer dan Albert Heijn en Jumbo ruim een jaar geleden hebben toegezegd. Zo belooft het bedrijf de mensenrechtenonderzoeken in z’n geheel te gaan publiceren, terwijl Albert Heijn en Jumbo alleen hebben toegezegd over de onderzoeken te publiceren, maar niet op welke manier. Lidl heeft al de eerste resultaten van het onderzoek naar thee uit Kenia online gezet en geeft aan eind 2020 het volledige rapport te publiceren. 

Daarnaast zegt Lidl toe beleid op gelijkheid tussen vrouwen en mannen te gaan ontwikkelen, een thema waar veel andere supermarkten nog onvoldoende werk van maken.

Aldi en PLUS blijven achter

Terwijl Lidl gehoor heeft gegeven aan de oproep van 18.000 petitieondertekenaars om méér te doen voor de mensen achter de streepjescode, blijven Aldi en PLUS vooralsnog achter. Dat Albert Heijn, Jumbo én Lidl betekenisvolle stappen hebben gezet om mensenrechten in hun productieketens te borgen, toont aan dat respect voor mensenrechten stap voor stap een hogere prioriteit krijgt in de supermarktsector. Aldi en PLUS kunnen niet meer achterblijven, en we doen nogmaals een oproep aan deze supermarkten om minimaal dezelfde toezeggingen te doen.

Dank voor je steun!

We willen alle petitieondertekenaars en Oxfamdonateurs bedanken. Dankzij jullie steun en handtekeningen wilde Lidl met ons in gesprek. We zien in deze crisistijd overal ter wereld een golf van solidariteit, in het bijzonder voor cruciale beroepen, zoals medewerkers in de zorg en de voedselvoorziening, die in de frontlinie van de Corona-crisis staan. We hopen dat de steun aan  kwetsbare mensen en arbeiders die belangrijk zijn voor ons dagelijks eten een positieve uitkomst zal zijn van de crisis. Het is in ieders belang dat ons voedselsysteem eerlijker en veerkrachtiger wordt.