Waarom belastingen cruciaal zijn voor het herstel van ontwikkelingslanden na corona
Blog geschreven door Johan Langerock, belastingexpert bij Oxfam Novib.
Je zou er bijna hopeloos van worden: een gezondheidscrisis legt de economie lam. En met een lamme economie, geen inkomsten om te investeren in wederopbouw. Want nu er al maanden minder economische activiteiten zijn, zoals in handel of toerisme, kunnen overheden nauwelijks belastinginkomsten innen. Dit zagen we na de financiële crisis rond 2008, toen belastinginkomsten wereldwijd daalden met ruim 10%. En helaas voorspellen internationale instellingen zoals de OESO dat belastinginkomsten mogelijk harder zullen worden geraakt door de coronacrisis.
In ontwikkelingslanden komt die klap harder aan dan in rijke landen. Doordat veel mensen in de informele economie werken, zijn ontwikkelingslanden sterker afhankelijk van bedrijfsbelasting en btw. En juist die belastingen nemen een duikvlucht door verminderde consumptie en een stilgelegde economie. Bovendien hebben ontwikkelingslanden, mede door die grote informele economie en te weinig capaciteit om belasting te heffen, structureel al minder belastinginkomsten dan rijke landen, in Afrikaanse landen is dit gemiddeld bijna de helft minder.
Net als wij, moeten ontwikkelingslanden extra geld inzetten voor de bestrijding van het virus en om economische schade te beperken. Die kosten worden betaald uit nieuwe leningen. Zo lopen de schulden op, schulden waartegenover op termijn hogere en stabiele belastinginkomsten moeten staan om de overheidsfinanciën gezond te houden. Besparingen op essentiële diensten zouden armoede en ongelijkheid alleen maar verder doen stijgen en de economie verder ineen laten zakken.
En niet alleen om schulden af te lossen, ontwikkelingslanden staan de komende jaren voor de cruciale taak om substantieel extra belastinginkomsten te innen. Deze zijn minstens zo hard nodig om te investeren in onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur en om weerbaar te zijn tegen gevolgen van klimaatverandering. Alleen publieke diensten en een progressief belastingbeleid zullen op termijn een einde kunnen stellen aan armoede en de stijgende ongelijkheid.
Hoe kan het eerlijker?
Oxfam Novib adviseert landen over rechtvaardige belastingstelsels. Daarbij zijn hervormingen noodzakelijk, bijvoorbeeld om niet langer agressieve belastingvoordelen aan multinationals toe te kennen. Daarnaast streven we er al jarenlang naar dat alle belastinglekken wereldwijd worden gedicht, want nationaal hervormen blijft dweilen met de kraan open, als er tegelijk ook belastingparadijzen zoals Nederland bestaan.
De rekening voor de coronacrisis moet worden betaald door een einde te maken aan belastingontwijking - topeconomen Joseph Stiglitz en Thomas Piketty in een rapport, waar ook Oxfam Novib aan bijdroeg.
Economen Joseph E. Stiglitz, Jayati Ghosh, Thomas Piketty en José Antonio Ocampo
Wij stellen een tweeledige oplossing voor.
Ten eerste moeten alle belastingparadijzen en belastinglekken wereldwijd dicht. We kunnen niet langer toestaan worden dat door Nederlandse belastingregels overheden wereldwijd naar schatting jaarlijks 22 miljard euro aan belastinginkomsten verliezen.
Ten tweede moeten de nodige hervormingen plaatsvinden in ontwikkelingslanden. De grootste schouders moeten de zwaarste lasten dragen. Dus niet de belastingen op voedsel en dagelijkse behoeften omhoog schroeven, terwijl bedrijven tegen gunstige tarieven kunnen opereren. Wij pleiten voor extra belastingen op grotere bedrijven en vermogens.
Ook Nederland kan bijdragen aan die hervormingen in ontwikkelingslanden door kritische burgerorganisaties en NGOs te ondersteunen in hun werk. Als er ruimte is voor constructieve kritiek vanuit de samenleving, stijgt het vertrouwen van de bevolking in het belastingsysteem en zijn burgers sneller bereid om bij te dragen. Daarnaast kijkt het middenveld toe op de eerlijkheid van het systeem en of de uitgaven wel correct gebeuren.
Zo werken we aan een duurzame wereld, met rechtvaardige belastingstelsels, zodat landen kunnen investeren in werkgelegenheid, onderwijs en gezondheidszorg.
