De voor- en nadelen van het basisinkomen

Het basisinkomen is een onvoorwaardelijk inkomen. Het is geld waar je altijd recht op hebt, ongeacht je vermogen of je inkomsten.

Basisinkomen in Nederland

In Nederland bestaat het basisinkomen niet. Er zijn wel een aantal gemeenten die kleinschalig willen experimenteren met het basisinkomen.

Mensen kunnen in Nederland wel een uitkering krijgen. Het belangrijkste verschil tussen een basisinkomen en een uitkering is dat aan een uitkering voorwaarden zijn verbonden. Op basis van gezondheid of werkstatus wordt bepaald of iemand recht heeft op een uitkering. Afhankelijk van het type uitkering verschillen de regels over bijvoorbeeld sollicitatieplicht.

De voor- en nadelen van het basisinkomen op een rij

De tegenstanders

De tegenstanders van het basisinkomen kaarten aan dat er uit meerdere enquêtes is gebleken dat mensen minder zouden werken na het invoeren van het basisinkomen. Daar komen de kosten dan nog bovenop. Het NRC geeft een grove rekensom: om iedere Nederlander boven de 18 jaar een basisinkomen te geven van 1.000 euro, zou 160 miljard euro nodig zijn. Gedeeltelijk zouden de kosten gedekt kunnen worden door de uitgaven aan sociale zekerheid te schrappen (78 miljard). Volgens het CPB zou het basisinkomen ook leiden tot een vermindering van welvaart: vooral vrouwen in een relatie die deeltijd werken, zouden ervoor kiezen te stoppen met werken.

De voorstanders

Een bekend voorstander van het basisinkomen is Rutger Bregman, journalist voor De Correspondent en auteur van het boek 'Gratis geld voor iedereen'. Hij ziet het een stuk positiever.

'Het basisinkomen is een idee dat door linkse én rechtse denkers wordt ondersteund', zegt hij in een TedTalk in Maastricht. 'Wereldwijd zijn er al experimenten gehouden en het is bewezen dat het werkt.' Iedere keer opnieuw bleek dat het basisinkomen zorgde voor minder ongelijkheid, minder armoede, minder kindersterfte, lagere gezondheidskosten, minder criminaliteit, betere schoolresultaten en zelfs economische groei.

Basisinkomen in noodhulp

Het 'basisinkomen' is in de noodhulp niet onbekend. Sterker nog, naast het uitdelen van traditionele noodhulppakketten worden er steeds vaker (kleine) geldbedragen aan gezinnen uitgekeerd. En wel om deze redenen:

• Mensen kunnen zelf bepalen wat ze het hardste nodig hebben en daaraan hun geld besteden.
• Kosten voor noodhulp worden gedrukt: denk aan lagere transportkosten.
• De lokale economie wordt versterkt. Met het basisinkomen worden spullen gekocht in lokale winkels en markten. Die spullen hoeven wij dan niet meer te geven.

Een stimulans om te werken

We zien vaak dat het geven van een dergelijk basisinkomen mensen juist stimuleert om meer te werken. Neem Chinow, moeder van zes kinderen. De Somalische veehoudster verloor al haar dieren door de droogte – en daarmee haar inkomen. Met het basisinkomen dat ze nu krijgt, kan ze haar gezin voorzien van de belangrijkste levensbehoeften, zoals eten en medicijnen.

Chinow werkt keihard voor haar gezin. Het zweet staat haar letterlijk op het voorhoofd. Dankzij het geld zijn haar grootste zorgen verleden tijd. Daardoor kan ze met onze collega's in gesprek over hoe ze zelf weer geld kan gaan verdienen.

Ook Andrew uit Nigeria krijgt gratis geld. Door het geweld in zijn land verloor hij zijn onderarmen. Andrew is boer, maar kan zijn land zelf niet meer bewerken. De inkomsten van zijn gezin droogden snel op. Met het geld dat hij nu krijgt, verzekert hij zijn gezin weer van een inkomen: 'Ik koop er zaden van, voor op de boerderij. Daar werken mijn twee vrouwen nu.' Zelf zorgt Andrew voor de kinderen.

Soms bijna 'gratis'

Het verschilt per situatie, land en gezin of we iemand onvoorwaardelijk een geldbedrag uitkeren. Waar mogelijk geven we mensen geld in ruil voor werk. Want werk is er voldoende in rampgebieden waar wegen zijn verwoest, waterputten zijn vervuild of niemand het afval ophaalt. Zo organiseert Jasm de afvalverwerking in een vluchtelingenkamp, in ruil voor een basisinkomen.

Een basisinkomen helpt tegen ongelijkheid

Voor ons staat één ding vast: een basisinkomen helpt de ongelijkheid te verslaan. Natuurlijk zijn er situaties waarin alleen een basisinkomen onvoldoende is. Onze collega Ruud Huurman legde dat uit aan het NRC: ‘Je lost [met gratis geld] weinig op wanneer er verder geen basisvoorzieningen zijn zoals water, onderwijs of medische zorg. Het optuigen van dat soort voorzieningen bereik je eerder met ontwikkelingssamenwerking.’

Ook in Nederland en alle andere landen waar een basisinkomen wordt ingevoerd, moet goed naar de omstandigheden gekeken worden. Per gemeente, provincie en land moet bepaald worden welke voorzieningen nodig zijn. Denk aan goede woningen, scholen, genoeg dokters, ga zo maar door. Samen met een basisinkomen creëren we zo een rechtvaardige wereld, zonder ongelijkheid.