De ongemakkelijke gevolgen van klimaatverandering

• 14 november 2018

Is het klimaatakkoord van Parijs ambitieus genoeg? Nee, concludeerde het klimaatpanel van de Verenigde Naties. De boodschap: we moeten niet streven naar 2 graden, maar naar maximaal 1,5 graden opwarming. Anders zijn de gevolgen rampzalig. Vooral voor kwetsbare landen.

Gortdroge akkers, smeltende ijskappen en overstroomde dorpen en steden. De laatste jaren laat het veranderende klimaat zich steeds vaker en nietsontziend gelden. En de armste landen vangen de hardste klappen op. Want vooral in die landen doet extreem weer oogsten mislukken, met honger en armoede tot gevolg. Dat klimaatverandering zelfs mensenlevens eist, blijkt na de zoveelste natuurramp.

Eensgezinde ambitie

De klimaatverandering zelf valt niet meer terug te draaien. Maar verdere opwarming van de aarde kan nog wél worden ingeperkt. Wereldwijd staat landen dan ook twee dingen te doen: de uitstoot van broeikasgassen drastisch terugdringen én zich wapenen tegen de onvermijdelijke veranderingen.

En dat spraken 195 landen dan ook eensgezind af, in 2015 op de klimaattop in Parijs. In de Franse hoofdstad zetten zij de stevige ambitie neer om wereldwijd onder de 2 graden opwarming te blijven. En daar bleef het niet bij. De rijke landen beloofden structurele financiële steun aan ontwikkelingslanden. Zodat ook zij de klimaatdoelstellingen kunnen halen en de negatieve gevolgen van klimaatverandering het hoofd kunnen bieden. De afspraak: vanaf 2020 moet hiervoor 100 miljard dollar per jaar beschikbaar zijn.

Het Parijs-akkoord was historisch en hoopgevend. Maar het was niet ambitieus genoeg, blijkt nu uit het recent verschenen rapport van het VN-klimaatpanel (zie kader). De maximale opwarming moet worden bijgesteld, tot maximaal 1,5 graden Celsius. Meer opwarming leidt onherroepelijk tot nog grotere humanitaire en economische rampen.

En hoe zit het dan met de financiële steun aan kwetsbare landen? Daartoe lijkt vooralsnog weinig bereidheid. Bertram Zagema, beleidsadviseur van Oxfam Novib, wijst erop dat veel rijke landen de afspraken slecht nakomen. 'Uit rapportages blijkt bijvoorbeeld dat leningen aan Afrikaanse, Aziatische of Zuid-Amerikaanse landen regelmatig worden meegeteld als gift. Dat klopt natuurlijk niet. Regeringen moeten zich aan hun beloftes houden', zegt hij. Als lobbyist slaat hij geen internationale klimaatbijeenkomst over om onderhandelaars daarvan te doordringen. 'De landen die zich aan het klimaatverdrag hebben verbonden, komen regelmatig samen om de voortgang en eventuele aanpassingen te bespreken. In de wandelgangen probeer ik de regeringsvertegenwoordigers van de noodzaak te doordringen hun financiële afspraken na te komen.'

Weerbaar tegen het weer

We staan wereldwijd voor een gigantische uitdaging, willen we het broeikaseffect tot 1,5 graden Celsius beperken. Maar het kán, wil Bertram graag benadrukken. 'Maar dan moeten overheden nu wel in actie komen.' Tegelijkertijd is het belangrijk dat mensen leren omgaan met de onvermijdelijke gevolgen van klimaatverandering. 'Daarin ziet Oxfam Novib een belangrijke taak voor zichzelf weggelegd. Een strijd tegen ongelijkheid is óók een strijd tegen de gevolgen van extreem weer. Zoals droogte, hitte, regenval en de stijgende zeespiegel.'

Daarom leren boeren op onze landbouwscholen hoe ze zaden kunnen kweken die beter bestand zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering. Ook leren ze over biodiversiteit. Bertram: 'Stel dat het in een regio te droog wordt om nog mais te verbouwen. Dan moet een boer op een goed moment zijn knopen tellen en overstappen op een gewas dat wel goed gedijt in het veranderde klimaat.'

Uiteindelijk komt langdurige verbetering vooral vanuit lokale gemeenschappen zelf, stelt Bertram. 'Dat stimuleren wij, door bewoners, overheden en organisaties aan elkaar te verbinden.' Als voorbeeld noemt Bertram de Pakistaanse kustregio, die kampt met erosie van de kust, afname van de visstand en verzilting van de landbouwgrond. Oorzaak: de stijgende zeespiegel in combinatie met de afnemende zoetwaterstroom van de Indus-rivier, en illegale kap van mangrovebossen. 'Wij brachten lokale gemeenschappen bij elkaar die gezamenlijk een risico-inschatting en lokale plannen van aanpak maakten. Samen lobbyen ze nu op provinciaal én landelijk niveau voor geld om hun plannen uit te voeren. En wij lobbyen ervoor dat de Pakistaanse overheid voor dat geld bij internationale fondsen terechtkan.'

Net als in Pakistan werken wij ook in andere landen samen met partners aan zulke plannen. Altijd met hetzelfde doel: dat zelfs de armste gemeenschappen zich uiteindelijk zelfstandig kunnen redden in een veranderende wereld.